________________
વેદ્યનું સંવેદન હોતું નથી.
આવા યથાવદ્ વેદના શુદ્ધ સંવેદનને લઈને જ વેદ્યસંવેદ્યપદનો વ્યવહાર થતો હોય અર્થાત્ “વેદ્યસંવેદ્યપદની વ્યવહારસ્વરૂપ પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત તાદશ સંવેદનને માનવાનું હોય તો મહામુનિ શ્રી માપતુષાદિમાં તાદશ સંવેદન ન હોવાથી તેઓશ્રીમાં વેદ્યસંવેદ્યપદને નહિ માનવાનો પ્રસ આવશે. એના નિવારણ માટે તાદશ સંવેદનની યોગ્યતાને જ વેદ્યસંવેદ્યપદના વ્યવહારનું નિમિત્ત માનવામાં આવે તો માષતુષાદિ મહાત્માઓમાં તેવા પ્રકારની યોગ્યતા હોવાથી વેવસંવેદ્યપદ માનવામાં કોઈ દોષ નથી. પરંતુ એવા પ્રકારની યોગ્યતા તો મિત્રાદિ ચારેય દષ્ટિઓમાં પણ સંભવે છે. તેથી પહેલી ચાર દષ્ટિએ વખતે પણ વેદસંવેદ્યપદ માનવાનો પ્રસ આવશે. આ રીતે બન્ને રીતે યદ્યપિ દોષ છે, પરંતુ વેદસંવેદ્યપદની પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત; તાદશ સંવેદન કે તેની યોગ્યતા મનાતું નથી પણ ગ્રંથિભેદના કારણે ઉત્પન્ન રુચિવિશેષ મનાય છે. તેથી કોઈ દોષ નથી. કારણ કે માષતુષાદિ મહાત્માઓમાં તાદશ રુચિવિશેષ છે અને મિત્રાદિ ચાર દષ્ટિઓમાં ગ્રંથિભેદ થયેલો ન હોવાથી તાદશ રુચિવિશેષ ત્યાં નથી. વેદ્યનું સંવેદન જ્યાં છે, તેને વેવસંવેદ્યપદ કહેવાય છે-આ પ્રમાણે “વેદ્યસંવેદ્યપદ'નો વ્યુત્પત્યર્થ છે, શબ્દની પ્રવૃત્તિમાં એ નિમિત્ત નથી. કોઈ વાર પ્રવૃત્તિનિમિત્ત અને વ્યુત્પત્તિનિમિત્ત બન્ને જુદા પણ હોય છે. ઈત્યાદિ એના જાણકારો પાસેથી સમજી લેવું જોઈએ. ||૨૨-૨પા.
