________________
વેદ્યસંવેદ્યપદ જ સારું છે. કારણ કે એ વખતે એ હોતે છતે પ્રાયે કરી દુર્ગતિમાં પણ માનસિક દુ:ખનો અભાવ હોય છે. ઉપર જણાવ્યા મુજબ વજ્રતઙ્ગલની જેમ ભાવને આશ્રયીને પાક થતો નથી... ઈત્યાદિ બરાબર સમજી લેવું જોઈએ.
।।૨૨-૨૬॥
અવેઘસંવેદ્યપદમાં સૂક્ષ્મબોધ હોતો નથી પણ સ્કૂલબોધ જ હોય છે. તેનું કારણ જણાવાય છે
तच्छक्तिः स्थूलबोधस्य, बीजमन्यत्र चाक्षतम् । तत्र यत्पुण्यबन्धोऽपि हन्तापायोत्तरः स्मृतः || २२ - २७॥
‘‘અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં અપાયશક્તિસ્વરૂપ; સ્થૂલબોધનું બીજ અક્ષત હોય છે. તે અસંવેદ્યપદમાં જે કારણે પુણ્યબંધ પણ અપાયોત્તર (અપાયવાળો) થાય છે, તેથી તે પુણ્યબંધ પાપાનુબંધી હોય છે.’-આ પ્રમાણે સત્તાવીસમા શ્લોકનો અર્થ છે. એનું તાત્પર્ય સ્પષ્ટ જ છે કે વેદ્યસંવેદ્યપદથી અન્યત્ર અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં નરકાદિ અપાયને પ્રાપ્ત કરવાની યોગ્યતા અક્ષત એટલે કે અભિભૂત થયેલી નહિ એવી અનભિભૂત હોય છે. તેથી સ્કૂલબોધના બીજ સ્વરૂપ એ અપાયની શક્તિ, સૂક્ષ્મ બોધનો પ્રતિબંધ કરવાનું કાર્ય કરે છે.
આ અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં જે પણ પુણ્યબંધ થાય છે, તે ભવિષ્યમાં પ્રાપ્ત થનારા વિઘ્ન-અપાયથી સંબદ્ધ મનાય છે. તેથી તે પુણ્યબંધને પાપાનુબંધીરૂપે વર્ણવાય છે. અહીં વેદ્યસંવેદ્યપદથી ભિન્ન એવા અવેધસંવેદ્યપદને આશ્રયીને
૪૪
