________________
છે અને અનંતધર્માત્મક વસ્તુને તે સ્વરૂપે તે જણાવનારો હોય છે. અર્થાત્ સંસારસાગરથી પાર ઉતારનાર; કર્મના વિભેદથી ઉત્પન્ન થનાર અને સમગ્રરૂપે શેય વસ્તુને ગ્રહણ કરનાર સૂક્ષ્મ બોધ છે. આવા પ્રકારનો સૂક્ષ્મ (નિપુણપટુ) બોધ આ દષ્ટિમાં અને એની પૂર્વેની દષ્ટિમાં હોતો નથી. કારણ કે ત્યાં અને અહીં ગ્રંથિનો (રાગ-દ્વેષની તીવ્રપરિણતિનો) ભેદ થયેલો નથી. એના ભેદ પછી જ સૂક્ષ્મ બોધ હોય છે. ૨૨-૨૩
વેદ્યસંવેદ્યપદનો પણ પહેલી ચાર દષ્ટિમાં અભાવ હોવાથી ત્યાં સૂક્ષ્મ બોધનો અભાવ હોય છે, તે જણાવાય
છે
अवेद्यसंवेद्यपदं, चतसृष्वासु दृष्टिषु । पक्षिच्छायाजलचरप्रवृत्त्याभं यदुल्बणम् ॥२२-२४॥
“જેથી; પક્ષીઓની છાયામાં જલચર-મસ્યાદિછવોની પ્રવૃત્તિ જેવું પ્રબળ એવું અદ્યસંવેદ્યપદ પહેલી ચાર દષ્ટિમાં હોય છે. (તેથી ત્યાં સૂક્ષ્મ બોધ હોતો નથી.)”-આ પ્રમાણે ચોવીસમા શ્લોકનો અર્થ છે. તાત્પર્ય એ છે કે મિત્રા, તારા અને બલા દષ્ટિમાં તેમ જ આ ચોથી દીપ્રાદષ્ટિમાં ખૂબ જ પ્રબળ (અધિક) અવેધસંવેદ્યપદ હોય છે. એ અવેધસંવેદ્યપદ જળમાં પડતી આકાશમાં ઊડતા પંખીની છાયામાં, પક્ષિની બુદ્ધિએ તેને ગ્રહણ કરવાના આશયથી જલચર જીવો-મત્સ્ય વગેરે જે પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેના જેવું છે. પાણીમાં પક્ષી નથી પરંતુ પક્ષીની છાયા જ છે. એને પંખી માનીને જલચર જીવો એને ગ્રહણ કરવાની
