________________
નરકમાં બાદર અગ્નિ હોતો નથી. ત્યાંના કેટલાક સ્થાનોના પુદ્ગલ પોતાની મેળે ગરમ થાય છે. એ ભઠ્ઠીની આગ કરતાં વધારે તાપવાળા હોય છે. એ અચિત્ત અગ્નિકાયના પુદ્ગલ છે. આપણા અગ્નિથી એ અગ્નિની સરખામણી કરી શકાતી નથી, કારણ કે ત્યાં અગ્નિની ગરમી મહાનગરદાહના અગ્નિથી ઉત્પન્ન ગરમીથી બહુજ તીવ્ર હોય છે. પીસ્તાળીસ અને અડતાલીસમાં શ્લોકમાં પણ લાકડા વગરની અગ્નિનો ઉલ્લેખ છે. એની ઉત્પત્તિ વૈક્રિયથી થાય છે. એ અચિત્ત અગ્નિ છે. केसिं च बंदित्तु गले सिलाओ, उदगंसि बोलेंति महालयंसि। . कलंबुयावालुयमुम्मुरे य, लोलेंति पच्यंति य तत्थ अण्णे ।।
(સૂયગડો ૧/3/૨૦) કોઈ પરમાધાર્મિક દેવ કોઈકના ગળામાં શિલા-પથ્થર બાંધીને એને ઊંડા પાણીમાં ડુબાડી દે છે. ત્યાંથી નીકળીને) તૃષાગ્નિની માફક વૈતરણીના) પાણીથી તપેલી રેતીમાં તેઓને આળોટાવે છે અને શેકે છે. असूरियं णाम महाभितावं, अंधं तमु दुप्पतरं महंतं । उड़े अहे यं तिरियं दिसासु, समाहिओ जत्थगणी झियाइ ।
(સૂયગડો /૨/૧૨) અસૂર્ય નામનો મોટો સંતાપકારી એક નરકાવાસ છે. ત્યાં ઘોર અંધકાર છે, જેમાંથી નીકળવું કઠિન છે - એટલું વિશાળ છે. ત્યાં ઊંચી, નીચી અને તીરછી દિશાઓમાં નિરંતર આગ બળે છે. અગણી-આગ तत्थ कालोभासी अचेयणो अगणिक्कायो। (चूर्णि, पृ. १२९) ચૂર્ણિકારે એનો અર્થ કાળી આભાવાળા અગ્નિકાય એમ કર્યો છે. તે અચેતન હોય છે. जंसी गुहाए जलणेऽतिवट्टे, अविजाणओ डज्झइ लुत्तपण्णो । सया य कलुणं पुण धम्मठाणं, गाढोवणीयं अइदुक्खधम्मं ।।
(સૂયા 1/3/૨૨) એની ગુફામાં નારકીય જીવને ધકેલે છે. એ પ્રજ્ઞાશૂન્ય નૈરયિક નિર્ગમારને નથી જાણતા તેથી એ અગ્નિમાં બળવા લાગે છે. નૈરયિકોના રહેવાનું
260
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
