________________
સેવે સગર
મસાલો ના
અંતઃકરણને એવું કોમળ અને ઋજુ બનાવે છે કે સમય જતાં આત્મપ્રાપ્તિની સાધનામાં, એ વિશ્વ વ્યાપકતા સહાયક બની સર્વ જીવો પ્રત્યે આત્મત્વની ભાવના સાથે અંતર ઓતપ્રોત બની જાય છે. કારણ જ્યાં સુધી સમસ્ત જીવસૃષ્ટિને પોતા સમ માનવાની સંવેદના અંતરમાં પ્રગટતી નથી ત્યાં સુધી સ્વાત્માની પ્રાપ્તિ પણ સુલભ બનતી નથી. પરંતુ આપણે જોઈએ છીએ કે શ્રીમજી તો સતત નિરંતર સ્વાત્મમાં રમમાણ રહેતાં હતાં.
આથી સમજાય છે કે શ્રીમજીનું ધ્યેય માત્ર આત્મ સાધના જ ન હતું પરંતુ સાથે સાથે સમાજને વ્યવહારિક ફરજોનું ભાન કરાવી, સમાજને સ્થિર, સુખી અને શાંતિમય જોવા તેઓ માગતા હતા.
આગળ કહ્યું તેમ કાળે કાળે સમાજમાં પાપ-દંભ-પાખંડ વગેરે અચરાતા હોય છે અને પોષાતાં હોય છે. જે શ્રીમદ્જીનાં સમયમાં પણ હતાં જ. અને તે તરફ શ્રીમજી બેદરકાર ન હતાં. પૂરેપૂરું લક્ષ્ય એ બાજુ પર હતું જ. તેથી જ તેઓનું હદય દ્રવિત થઈ જતું.
ગાંધીજી લખે છે – “શ્રીમદ્ મને કહેતા કે ચોપાસથી ઈ બરછીઓ ભોડે તો તે સહી શકું પરંતુ જગતમાં જે જૂઠ, પાખંડ, અત્યાચાર ચાલી રહ્યાં છે, ધર્મને નામે જે અધર્મ વર્તી રહ્યો છે તેની બરછી સહન થઈ શકતી નથી.” આ પછી આગળ ગાંધીજીના પોતાના શબ્દો “અત્યાચારોથી ઊકળી રહેલા કે તેમને ઊકળી જતાં મેં ઘણીવાર જોયાં છે. તેમને આખું જગત પોતાના સગા જેવું હતું. રાયચંદભાઈનો દેહ આટલી નાની ઉમરે પડી ગયો. તેનું કારણ મને એ જ લાગે છે તેમને દરદ હતું તે ખરું પરંતુ જગતના પાપનું જે દરદ હતું એ અસહ્ય હતું.”
આમ જગતની પીડાથી પોતે પીડાતાં, ઊકળી ઊઠતાં હતાં અને તેથી જ તેઓએ માનવ સમાજને પણ પ્રજાનાં આ દુઃખો દૂર કરવા માટે ક્યાંક ક્યાંક ઈશારા કર્યા છે. પરંતુ દુઃખ સાથે કહેવું પડે કે શ્રીમદ્જીનાં આ ઇશારાઓને ઝીલનારા ક્યાંય દેખાતાં નથી માત્ર એક જ થયો ગાંધી જેણે એ ભાવો ઝીલ્યા અને એ ઈશારા પ્રમાણે જીવી બતાવ્યું. , આ રહ્યાં તેમના ઈશારારૂપ વચનો.
