________________
પરમ કૃપાળુ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ ૧૬ વર્ષ અને ૫ માસની ઉંમરે મોક્ષમાળા લખી છે. તે લખતા ૬૭માં પાઠ ઉપર શાહી ઢોળાઈ જતાં તે પાઠ ફરી લખવાનો થયો. ત્યારે તેમણે વિચાર કર્યો કે આધ્યાત્મિકતામાં વધારે ઉપયોગી થાય તેવો પાઠ લખવો. તેના ફળ સ્વરૂપે આપણને આ “અમૂલ્ય તત્વ વિચાર” નામ કાવ્ય પ્રાપ્ત થયું છે.
બહુ પુણ્યકેરા પુંજથી શુભ દેહ માનવનો મળ્યો, તોય અરે ! ભવચક્રનો આંટો નહિ એક્કે ટળ્યો; સુખ પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે લેશ એ લક્ષે લડો, ક્ષણ ક્ષણ ભયંકર ભાવભરણે કાં અહો રાચી રહો. (૧)
અતિ અતિ પુણ્ય ભેગા થઈ અને ઉદયમાં આવવાથી આ મનુષ્યરૂપી શુભ દેહની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ મનુષ્ય દેહ એજ મોક્ષનો દરવાજો છે. પણ તે દેહમાં રહી અને કાંઈ આત્મસાધન કર્યું નહીં, તેથી ભવચક્રનો એક પણ ફેરો ઓછો થયો નથી. સુખનો ભોગવટો કરતાં સુખ-પુણ્યનો નાશ થાય છે એનો કાંઈક વિચાર તો કરો ! વિભાવ ભાવમાં ક્ષણે ક્ષણે આત્માનું ભાવ મરણ થઈ રહ્યું છે છતાં એમાંજ કેમ રાચી રહ્યા છો ? (૧)
લક્ષ્મી અને અધિકાર વધતાં, શું વધ્યું તે તો કહો? શું કુટુંબ કે પરિવારથી વધવા પણું, એ નય ગ્રહો; વધવાપણું સંસારનું, નરદેહને હારી જવો, એનો વિચાર નહીં અહોહો! એક પળ તમને હવો ! (૨)
લક્ષ્મી અને અધિકારની પ્રાપ્તિ થવાથી તમને શું મળ્યું અને કુટુંબ કે પરિવાર વધવાથી તમે શું પ્રાપ્ત કરશો ? એ વાતને કેમ ગ્રહણ કરતા નથી. કેમ કે તેનાથી સંસાર પરિભ્રમણ જ વધવાનું છે અને પ્રાપ્ત થયેલ આ મનુષ્ય દેહને હારી જવા જેવું થશે. મનુષ્યદેહથી પસાર થતી એક એક ક્ષણ રત્નચિંતામણી તુલ્ય છે કે જેનો સાચો ઉપયોગ કરવાથી આંતરિક સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ છે. છતાં પણ તેનો એક પળ પણ લક્ષ્મી અને આર કેમ આવતો નથી ? (૨)
