Sanskrit Bhasha Pradip

Author(s): Thakordas Jamnadas Panji
Publisher: Thakordas Jamnadas Panji

Page 6

(૬)
શ્રુતિ અથવા વેદ.
( એના છંદ, કલ્પ, શિક્ષા, વ્યાકરણ, જ્યાતિષ ને નિરૂક્ત એ ૬ અગે છે. )
સામવેદ
અથવા વેર
૧
ઋગ્વેદ
આયુર્વે
૧
યજી
ધનુર્વેદ
ગાંધર્વ વેદ
विद्यैका परमातृप्ति तपो विद्या च विप्रस्य તપત્તા વિલ્વિયં દૈન્તિ ૫. પિ યદુનાથીજે સ્વપ્નનઃ શ્વજ્ઞનોમામૂ नागो भाति मदेन कंजलरुहैः शलिन प्रमदा जवेन तुरगो वाणी व्याकरणेन हंसमिथुनै સત્યુમેળ હ રૂપેળ વસુધા
વેદાપાંગ, પાસ અથવા ષડ્ઝન
એમાં ન્યાય, વૈશેષિક, સાંખ્ય, યોગ, પૂર્વ મીમાંસા અને ઉત્તરમીમાંસા અથવા બ્રહ્મસૂત્ર અથવા વેદાંત એ ૬ છે.
વળી એમાંથી જોઇતી ખાખતા લઈ અનાવેલી ૧૮ સ્મૃતિએ (=ધર્મશાસ્ત્ર) ૧૮ પુરાણા ને ર ઇતિહાસ છે, એટલે અંતર્દ્રષ્ટિ કરાવી મનના કલેશાને હરનારી ને સતાષ તથા મેાક્ષને આપનારી વિદ્યા તથા બાહ્ય દ્રષ્ટિ કરાવી ખાહ્ય સુખ સારૂ જોઈતી લક્ષ્મી આપનારા હુન્નરા વગેરે જેને જે જોઈએ તે બાબતાના જોઇતા ગ્રંથા એ ભાષામાં છે, ને તે જાવા સારૂ એ ભાષાનું જ્ઞાન મેળવવુ જોઈએ;ને તે પ્રાપ્ત કરવા વ્યાકરણ કે જે જરૂરનુ છે તેજ આ ગ્રંથના વિષય છે.
અથ વેદ
૩. સબંધ-ગુજરાત વાસીઓના સમાવેશ આર્યલેાકામાં થાયછે ને આર્યલેાકાની અસલ ભાષા સસ્કૃત છે, તેમજ તેના અસલ ગ્રંથા પણ્ સંસ્કૃતમાં છે, તેથી સંસ્કૃત ભાષાના ગ્રંશ કે જેમાં તેઓના પૂજય પૂર્વજોએ તેઓના હિત અર્થે જુદી જુદી વિદ્યાઓ, હુન્નરા અને વ્યવહારની શિખામણા રૂપી અનેક જાતના વારસા રાખ્યા છે તે જાણવા, ને તે જાણવા સારૂ તેનું વ્યાકરણ જાણવું એ ગુજરાતવાસીઓનું મ્તવ્ય છે; ને એ પ્રમાણે અધિકારી અને વિષય વચ્ચે જે કર્તૃકર્તવ્યભાવના નિત્ય સબંધ છે તે આ ગ્રંથમાં પણ તેઓ વચ્ચે યથાયાગ્ય માલમ પડશે.
૧. એમાં સંહિતા અથવા મંત્ર, બ્રાહ્મણુ, આરણ્યક, કલ્પસૂત્ર ને ઊપનિષદ છે. ૨. એમા સહિતા અથવા મંત્ર, બ્રાહ્મણ, કલ્પસૂત્ર ને ઊપનિષદ છે. 3. शोकस्थानसहस्राणि भयस्थानशतानि च । दिवसे दिवसे मूढ માવિન્તિ ન પષ્ઠિતમ્ ॥ હિંતાપદેશ. ४. एको धर्मः परं श्रेयः क्षमैका शान्तिरुत्तमा । વિજા મુલાવા ॥ મહાભારત ॥ निःश्रेयसकरं परम् । વિચાæતમશ્રુતે ॥ મનુસ્મૃતિ ॥ तथापि पठ पुत्र व्याकरणम् । સાળું રાજ્ય સઋત્ ॥ સુ. ર. ભા. ॥ पूर्णेन्दुना शर्वरी नित्योत्सवैमंदिरम् । नद्यः सभा पण्डितैः હોયં વિષ્ણુના | સુ. ૨. ભા. ॥