________________
સ્વપ્ન વગેરેની જેમ અતાત્ત્વિક જુએ છે. સૂક્ષ્મ બોધના કારણે બાહ્ય ભાવોને અસાર તુચ્છ અને હેય વગેરે સ્વરૂપે જાણીને તેને અતાત્વિક માને છે. સમ્યરૂપે પરિણામ પામેલા જ્ઞાનથી બાહ્યભાવો અવાસ્તવિક છે-એ સમજાય છે. આ રીતે બાહ્યભાવો જો અતાત્વિક છે તો સ્થિરાદષ્ટિમાં તાત્ત્વિક શું છે ?-એવી જિજ્ઞાસામાં તત્ત્વ જણાવાય છે
तत्त्वमत्र परंज्योतिस्विभावैकमूर्तिकम् ।। विकल्पतल्पमारूढः, शेषः पुनरुपप्लवः ॥२४-४॥
“જ્ઞસ્વભાવસ્વરૂપ પરમજ્યોતિરૂપ આત્મતત્ત્વ, આ દષ્ટિમાં પારમાર્થિક રૂપે જણાય છે. બીજો બધો, વિકલ્પમાં(વિકલ્પાત્મક તલ્પ-શય્યામાં) આરૂઢ ઉપપ્લવ (ભ્રમ) છે.” આ પ્રમાણે ચોથા શ્લોકનો અર્થ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે આત્માનો જ્ઞસ્વભાવ(જાણવાનો સ્વભાવ) છે, તે સ્વરૂપ જ આત્મતત્ત્વ છે. પરમજ્યોતિસ્વરૂપ આત્મતત્ત્વ(જ્ઞાનસ્વરૂ૫) જ પારમાર્થિક તત્ત્વ છે. આત્માના જ્ઞાન દર્શન... વગેરે ગુણોમાં જે ભેદ છે તે વ્યવહારનયને આશ્રયીને છે. વસ્તુતઃ નિશ્ચયનયના અભિપ્રાયે પરમજ્યોતિ સ્વરૂપ આત્મતત્ત્વ(જ્ઞાતાસ્વભાવ) પરમાર્થથી સ
એ રૂપને છોડીને બાકી બધો ભવપ્રપચ વિકલ્પાત્મક શધ્યારૂઢ હોવાથી ભ્રમ છે. કારણ કે તેમાં જેવું જણાય છે તેવું સ્વરૂપ નથી. મનના વિકલ્પથી કલ્પેલું સારું-નરસું
