________________
२२
छन्दोयोजना
पुरुदेव चम्पूमें प्रायः सभी प्रसिद्ध छन्दोंका प्रयोग हुआ है । 'रसके अनुरूप छन्दका प्रयोग काव्य की शोभा बढ़ा देता है' इस सिद्धान्तको दृष्टिमें रखते हुए कविने रसके अनुरूप ही छन्दों का चयन किया है । यहाँ छन्दों का वर्णानुक्रमसे नामोल्लेख किया जाता है तथा उनके आगे उन छन्दोंवाले स्तबकों व पद्योंके अंक दिये जाते हैं
अनुष्टुप् ( ८ वर्ण, पाँचवाँ लघु, छठा गुरु, सातवाँ १-३ गुरु २-४ लघु )
5
[ 1 ] १६, १७, २०, २२, २५, २८, २९, ३१, ३२, ३४, ३५, ३७, ३८, ३९, ४१, ४३, ४४, ४६, ४८, ५२, ५४, ५६, ६८, ६९, ७० । [२] ४, ६, १०, १४, १५, १६, १७, २०, २५, २७, २८, ३०, ३१, ३३, ३५, ३६, ३७, ४०, ४१, ४२, ४३, ४४, ४७, ४८, ४९, ५३, ५४, ५६, ५७, ६१, ६४, ७०, ७१ । [ ३ ] १, ३, ४, ५, ९, ११, १२, १४, १६, १७, २२, २३, २६, २७, २९, ३१, ३२, ३६, ३७, ३८, ४०, ४४, ४५, ४६, ४७, ४८, ५०, ५१, ५३, ५४, ५८, ६५ । [ ४ ] २, ७, १७, १८, २०, २१, २२, २६, २८, २९, ३०, ३२, ३४, ३५, ४०, ५२, ५३, ६०, ६३, ६६, ६७, ६८, ७१, ७२ । [५] २, ६, ११, २३, २९, ३४, ३७, ३८, ४० । [ ६ ] ५, ११, १३, १५, १६, १७, २०, २३, २६, २८, ३२, ३९, ४३ । [ ७ ] ३, ७, १०,
१६, १८, २२, ३१, ३४, ३७ । [ ८ ] ४, ५, ७, १२, १५, १६, १८, १९, ३०, ३४, ४२ [ ५ ] २, ९ १०, ११, १६, २०, २४, २५, २६, २८, २९, ३१, ३३, ३४, ३६, ३८ । [ 10 ] ५, ८, ९, १२, १४, २०, २१, २२, २६, २७, ३१, ३२, ३५, ३८, ३९, ५१ । आर्या (विषम- १२, दूसरा - १८, चौथा - १५ मात्रा )
पुरुदेव चम्पूप्रबन्ध
[ ३ ] ५९, ६० । [ ४ ] ८, ९, १४, १६, २३, ३३, ४३, ४४, ४७, ४८, ४९, ५०, ६९, [ ५ ] १६, १७, १८, २६, २७, २८, ३१, ३२, ३५, ३६ । [६] ७, ३०, ३७, ३८, ४४, ४५ । [ ७ ] २५ [ ८ ] २९, ३२, ३८, ३९, ४१ ।
इन्द्रवज्रा ( ११ वर्ण तौ जगौ गः )
[ ४ ] १ [ ७ ] २, ३५, [९] ३५ [१०] ३७ ।
उपजाति ( ११ वर्ण, इन्द्रवज्रा और उपेन्द्रवज्रा मिश्रित )
[ १ ] ३, ९, १३, ४५, ४९, ५९, ६२, ६६, ७३ । [ २ ] ११, २३, ४६, ५०, ५९, ६०, ६६, ६९ । [ ३ ] २, १०, १५, २५, ३०, ३५, ५५, ६१, ६४ । [ ४ ] ४, ५, ६, ११, १२, २५, ५८, ६२ । [ ५ ] ३९ । [३] २२, २७, ३५, ४० । [ ७ ] ४,२१, ४० । [4] १० । [९] ५ [१०] २८, ४०, ४७, ४९ ।
उपेन्द्रवज्रा ( ११ वर्ण, ज त ज गौ )
[ १ ] ५५ [ २ ] ५२ [ ४ ] ४६, ५४, ५६ [१०] १ ।
द्रुतविलम्बित ( १२ वर्ण, न भौ भ रौ )
[+] ५७ [ ८ ] ४ [ १० ] ४८, ५० ।
पुष्पितामा ( विषम- न न र य, सम-न ज ज र ग )
[६] ६ [१०] २४
पृथ्वी ( १७ वर्ण, ज सौ ज स य )
[ ' ] ४, १४, २४, २६, ४०, ५० । [ २ ], १३, ६३ । [ ३ ] २०, २१, २८ । [ ४ ] ५१ [ ५ ] १३ [ ७ ] ८, ३२ । [ ८ ] १७, ४५ । [ ९ ] ३, ८, २७, ३० । [ १० ] २३ । भुजङ्गप्रयात (१२ वर्ण, ययौ ययौ )
[ १ ] ५८ [ ६ ] ९ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
