________________
जीवाजीवानां द्रव्यात्मा सकषायिणां कषायात्मा । योगः संयोगिनां पुनरुपयोगः सर्वजीवानाम् ॥२०॥
જીવ અને અજીના આત્મા તે દ્રવ્યાત્મા, કષાયવાળા જીવોનો આત્મા તે કષાયાત્મા સગી જને આત્મા તે ગાત્મા, સવજીના આત્મા તે ઉપગાત્મા-૨૦, ज्ञानं सम्यग्दृष्टेर्दर्शनमथ भवति सर्वजीवानाम् । चारित्रं विरतानां तु सर्वसंसारिणां वीर्यम् ॥२०१॥
સમૃદ્રષ્ટિને આત્મા તે જ્ઞાનાત્મા, સર્વ અને આત્મા તે દર્શનામા, વિરતિવાળાઓનો આત્મા તે ચારિત્રાત્મા સવ સંસારી જીને આત્મા તે વીર્યાત્મા-૨૦૧ द्रव्यात्मेत्युपचारः सर्वव्येषु नयविशेषेण । आत्मादेशादात्मा भवत्यनात्मा परादेशात् ॥२०२॥
દ્રવ્યાત્મા એ અમુક નયની અપેક્ષાએ ઉપચારથી દરેક દ્રવ્યને કહી શકાય છે . આત્માની સ્વનયની અપેક્ષાએ સર્વ દ્રવ્ય આત્મા છે, અને બીજા દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સર્વ દ્રવ્યો અનાત્મા છે. ૨૦૨ - एवं संयोगाल्पबहुत्वायनैकशः स परिमृग्यः । जीवस्यैतत्सर्व स्वतत्त्वमिह लक्षणेष्टम् ॥२०३॥
એ પ્રકારે સંગ અ૫ બહત્વ વિગેરે અનેક રીતે જીવને વિષે વિચારણા કરીને તેની સમજ મેળવવી ઉપર પ્રમાણે જીવનું સ્વતત્ત્વ અહીં લક્ષણેથી સમજાવ્યું. ૨૦૩ उत्पादविगमनित्यत्वलक्षण सत्तदस्ति सर्वमपि। सदसद्वा भवतीत्यन्यथापितानपितविशेषात् ।।२०४:: જુદી જુદી વાચ્યતા–અર્પણ અને જુદી જુદ્ધ અવાચ્યતા
(૪૨)
