________________
વાળા
નટવરભાઈ દેસાઈ
અનાદિકાળથી મનુષ્ય જીવનમાં દાનનો મહિમા સ્વીકારવામાં લાગી અને તે પ્રમાણે તેમણે તેમના જીવનમાં આચરણ કર્યું. આવેલ છે. લેવા કરતાં આપવામાં વિશેષ આનંદ છે તે વાત ઉપરોક્ત કથાનો સાર મનુષ્ય જીવનમાં દાનનું મહત્વ અનેકવાર કહેવામાં આવે છે. આપણી પાસે આપણી જરૂરિયાત સમજાવે છે અને તે કારણે અનાદિકાળથી દાનનો મહિમા સૌએ કરતાં જે કાંઈ વધારે હોય તે જરૂરિયાતવાળાને આપીએ તેને દાન સ્વીકારેલ છે. કર્યું કહેવાય. દાનનો બીજો અર્થ કોઈને મદદરૂપ થઈએ એવો છે. દાનના અનેક પ્રકાર છે : કોઈ બીજાને માટે શરીરથી મહેનત મદદ ત્રણ રીતે થઈ શકે. આપણે તન,મન, ધનથી અન્યને ઉપયોગી કરી યોગદાન આપે. ત્યારબાદ કોઈ પોતાના મનથી સારા કામમાં થઈ શકીએ. તનથી શ્રમદાન થઈ શકે, મનથી આવા કાર્યમાં સહકાર આપે અને આ બન્ને પ્રકારે દાન આપી શકાય. ત્રીજા પ્રકારનું પ્રોત્સાહન આપીએ તે મનથી સેવા કરી કહેવાય અને જેને ધનની દાન પોતાની લક્ષ્મીનું દાન છે, જે જરૂરિયાતવાળા વર્ગને સહાયરૂપે જરૂરિયાત છે તેને ધનથી મદદ થઈ શકે. કોઈની પાસે વિશેષ પોતાનું ધન સત્કાર્યમાં વાપરી દાન કરે. શારીરિક શક્તિ હોય તે શ્રમદાન કરી શકે. જેનું મનોબળ વિશેષ આજના યુગમાં લોકો પાસે સમયનો અભાવ હોવાથી તનથી મજબુત હોય તે તેના મનથી અન્યને પ્રેરણા આપી શકે અને જેની યોગદાન આપી શકે નહીં અને મન ચંચળ હોવાને કારણે એકાગ્ર પાસે ધનની સગવડ હોય તે અન્ય જરૂરિયાતવાળાને ધનથી મદદ મનથી સેવા થઈ શકે નહીં એટલે લોકો પોતાની લક્ષ્મીનો કરી શકે.
સઉપયોગ કરી યોગ્ય જગ્યાએ યોગદાન આપે છે અને તેને કારણે પુરાણોમાં એક કથા આવે છે : જ્યારે દેવ, દાનવ તથા માનવ તેમના જીવનમાં સુખ-શાંતિ આવે અને જીવન સાર્થક થયું તેમ ખૂબ દુઃખી થતાં હોય છે અને સુખ-શાંતિ માટે વ્યાકુળ હોય છે લાગે. ત્યારે તેઓ બધાં સુખ-શાંતિ કઈ રીતે મેળવી શકે તે જાણવા માટે આજના યુગમાં આર્થિક રીતે બે મોટા વર્ગ છે. એક શ્રીમંત તથા તેનું વરદાન લેવા માટે બ્રહ્મા પાસે જવાનું નક્કી કરે છે. તે વર્ગ અને બીજો ગરીબ વર્ગ. શ્રીમંતો પોતાના ધનનો સદ્ધપયોગ પ્રમાણે તેઓ બધાં બ્રહ્મા પાસે ગયાં અને અમારા જીવનમાં સુખ- કરી જરૂરિયાતવાળા આર્થિક રીતે નબળા માણસોને મદદ કરે તો શાંતિ આવે તે માટે અમારે શું કરવું જોઈએ તે બાબતની સલાહ તેમની લક્ષ્મીનો સદ્ઉપયોગ કર્યો કહેવાય. માંગી. બ્રહ્માજીએ તેમને સૌને એક વર્ષ માટે તપ કર્યા પછી ઉપરોક્ત બાબત હું વર્ષોથી માનવસેવાનું ભગીરથ કાર્ય કરતી આવવાનું કહ્યું અને ત્યારે હું જવાબ આપીશ તેમ કહ્યું. તે પ્રમાણે વિકલાંગ બાળકોની એક મોટી સંસ્થામાં સક્રિય રીતે જોડાયેલો સૌએ એક વર્ષ તપ કર્યા બાદ ફરીથી બ્રહ્માજી પાસે ગયાં અને છું અને આ સંસ્થામાં આર્થિક રીતે નબળા વર્ગના અનેક વિકલાંગ પૂછ્યું પ્રભુજી અમારા સવાલનો જવાબ શું છે? બ્રહ્માજીએ કહ્યું બાળકોને નિઃશુલ્ક સેવા આપવામાં આવે છે અને તે બધી જ આર્થિક તમો વારાફરતી મારી પાસે આવી અને તેનો જવાબ હું આપીશ. બોજો લોકોના સ્વેચ્છાએ મળેલ યોગદાનથી થાય છે. લક્ષ્મી શરૂઆતમાં દેવ ગયા તેમને બ્રહ્માજીએ જવાબમાં એક જ શબ્દ કહ્યો કમાવવા માટે જે ભાગ્ય જોઈએ તેની કરતાં તેનો સદ્ઉપયોગ “દ” ત્યારબાદ દાનવ ગયા તેમને પણ ફક્ત “દ” શબ્દ જ કહ્યો થાય તેવી રીતે તે લક્ષ્મી વપરાય તેને માટે બહુ મોટું ભાગ્ય જોઈએ અને છેલ્લે માનવ ગયા અને તેમને પણ જવાબમાં “દ” શબ્દ જ જે અમુક લોકોના જ નસીબમાં લખાયેલું હોય છે. છતાં પૈસે લોકો કહ્યો. આનો અર્થ કોઈ સમજી શક્યું નહીં, એટલે તેઓએ પૂછ્યું, પોતાની લક્ષ્મીનો સદ્ધપયોગ કરતાં નથી અને મોજમજામાં ધન પ્રભુ આ “દ”નો અર્થ શું છે? બ્રહ્માએ દેવ લોકોને કહ્યું કે તમે વાપરે છે. તેવા અનેક લોકોના પરિચયમાં આવવાનું થયેલ છે. ખૂબ ઈન્દ્રિયોનાં મોજશોખ કરો છો તો તમારે તેનું દમન કરવું એવા પણ લોકો છે કે જેઓની પાસે સાધારણ ધન સંપત્તિ હોવા જોઈએ જેથી કરી તમો સુખ-શાંતિ મેળવી શકો. દાનવ લોકોને છતાં તેમને આવાં સત્કાર્યો કરવાનું સૂઝે છે અને સ્વેચ્છાએ સારા કહ્યું તમોને “દ” કહ્યું તેનો અર્થ તમે લોકો જે હિંસા કરો છો કામમાં યોગદાન આપતાં હોય છે. અને લોકોને ત્રાસ આપો છો તેને બદલે સૌની ઉપર દયા રાખશો ઘણાં વર્ષોથી સામાજિક કાર્યોમાં સક્રિય હોવાને કારણે મેં તો તમારા જીવનમાં સુખ-શાંતિ આવશે. ત્યારબાદ માનવ ગયા જરૂરિયાતમંદો માટે લોકો પાસેથી દાન મેળવવાની જવાબદારી અને બ્રહ્માજીએ કહ્યું તમે જે કાંઈ લક્ષ્મી ભેગી કરો છો તેમાંથી રાખેલ છે. છેલ્લાં ૪૦ વર્ષથી આ કાર્ય કરી રહેલ છું અને તેમાં દાન આપતાં શીખશો તો તમારા જીવનમાં સુખ-શાંતિ આવશે. જાતજાતના અનુભવો થયેલ છે. આને લગતાં બે કિસ્સા કદી ભૂલાય આ પ્રમાણે બ્રહ્માજીએ જવાબ આપ્યો અને સૌને આ વાત સાચી નહીં તેવા છે.
(૨૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
નવેમ્બર - ૨૦૧૭
