________________
સમ્યકજ્ઞાન આપણી સાથે આવશે. એક ભૌતિક ઉદાહરણથી કરવી. સ્વ શરીરમાં કયાં શું ઘટિત થઈ રહ્યું છે તે સ્વ અધ્યયન શાસ્ત્રજ્ઞાન ને સમ્યકજ્ઞાન વચ્ચેનો ભેદ સમજો. દા.ત. કોઈ તમને દ્વારા, સ્વાધ્યાય દ્વારા, અનુભવ કરી.. વર્તમાન પરિસ્થિતિનો કહે કે “ભાઈ ત્યાં જઈને ચાલજે હોં... મોટો ખાડો છે.” આ થઈ સમતાભાવે સ્વીકાર કરી એક એક કર્મની પ્રતિરો જે ઉદીરણામાં જાણકારી. (શાસ્ત્રજ્ઞાન) કોઈએ કહ્યું હોય છતાં આપણું ધ્યાન આવી રહી છે તેને નિર્જરવી... આપણે એક એક સ્ટેપને સૂક્ષ્મતાથી રહેતું નથી, ને ખાડામાં પડી જઈએ છીએ. પણ એકવાર ખાડામાં સમજીએ. પડ્યા, ને એ જે અનુભવ થયો, પછી એ જ્ઞાન, એ જાણકારી, કાયા અને વચનને થોડા દિવસોની પ્રેક્ટિસ દ્વારા સ્થિર કરી એવી જડબેસલાક મગજમાં બેસી જશે કે હવે કોઈએ કહેવું નહીં શકાશે.. કહેવત છે કે “ડોલતી કાયામાં ડોલતું મન' ઘણી વખત પડે કે “ભાઈ જોઈને ચાલજે ત્યાં ખાડો છે.” કેમકે એ જાણકારી એવું જોયું છે કે અમુક લોકો અકારણ બેઠા બેઠા ઘૂણતા હોય છે એ આપણો અનુભવ બની ગયો. એ શાસ્ત્રજ્ઞાન આપણું સમ્યકજ્ઞાન ત્યારે સાયકોલોજીસ્ટ કહે છે કે એમનું મન અસ્થિર છે. તો મનને બની ગયું. હવે એ જોઈએ કે સમ્યકુચારિત્ર છે શું? સમ્યકુચારિત્ર કેમ સ્થિર કરવું તે આપણે આગળ જોઈશું પણ કાયાને સ્થિર કરવા એટલે આત્મામાં સ્થિર થવું... આત્માનો ઉપયોગ આત્મામાં જ માટે એક જ આસન પર એક આંગળી પણ ન હલે એ રીતે બેસવાની રાખવો. શુદ્ધ ઉપયોગમાં રહેવું. (આ પંચમકાળમાં અતિ દુર્લભ) પ્રેક્ટિસ કરવી પડશે.. થોડું થોડું કરીને આ ક્ષમતા કલાક-બેકલાક આ સમ્યકુચારિત્ર મેળવવા માટે દ્રવ્ય ચારિત્ર ખૂબજ મદદરૂપ થાય. સુધી વધારવી પડશે. જો કે શરૂઆતમાં તો સ્થિર બેસવાની પ્રેક્ટિસ આ શુદ્ધ ધર્મ જ કેવલી પ્રરૂપેલો ધર્મ કહેવાતો. તે મનુષ્ય માત્ર કરતાની સાથે થોડી જ વારમાં પીડા શરૂ થઈ જાય છે. કેમ? માટે એક જ હતો અને એક જ રહેશે. પરંતુ ઉતરતું સંઘયણ, સિનેમામાં કલાકો સુધી એકજ મુદ્રામાં સ્થિર બેઠા હોઈએ છીએ. શિથિલતા, ને કાળનો પ્રભાવ, વગેરે કેટલાક કારણોસર લોકો ને પગ દુઃખે ન માથું ફાટે... કેમ? કેમકે આપણી અંદર રાગદ્વેષની સમ્યક્દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રને શુદ્ધ સ્વરૂપે અપનાવી ન શક્યા. આગ પડેલી છે. ને તેમાં Input પણ રાગ-દ્વેષ આપો છો.. જેમકે જેને જેમ અનુકૂળ આવ્યું તેમ આમાં ભેળસેળ થતી ગઈ ને તેમ ચૂલામાં અંગારા છે, ને બીજા અંગારા નાખો તે પ્રેમથી સ્વીકારી તેમ અલગ સંપ્રદાયનો જન્મ થયો. જે અણિશુદ્ધ ઉત્તમ રીતે પાલન લે છે તેમ.... પણ અંગારા પર ઠંડુ પાણી નાખો તો છું છા..થશે. કરતા હતા તે જૈન કહેવાયા. મહાવીરના ગયા પછી ૮ થી ૯ સૈકા તેમ રાગ-દ્વેષ-મોહની ભરેલી આગમાં એક ક્ષણ પણ રાગ-દ્વેષપછી જૈન શબ્દ આવ્યો. પરંતુ તેમાં પણ કાળક્રમે શિથિલતા આવતી મોહ વિનાની આવી, એક ક્ષણ પણ નિર્મળતાની આવી તો પ્રતિક્રિયા ગઈ. સમ્યક્દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર તો સ્વપ્નની વાત થઈ ગઈ. થશે. ફ્રેં છા થશે.. પીડાનો અનુભવ થશે. પણ સતત પ્રયત્ન કરતાં શાસ્ત્રજ્ઞાનને જ સમ્યકજ્ઞાન માનવા લાગ્યા. તેવી રીતે મૂર્તિના કરતાં સ્થિર બેસવાની ક્ષમતા આવી જશે. હવે જોઈએ વચન નું દર્શનને જ સમ્યક્દર્શન સમજવા લાગ્યા. ને બાહ્ય દ્રવ્ય ચારિત્રને જ મૌન.... તો ફક્ત હોઠ બીડેલા રાખવાથી મૌન નથી પળાઈ જતું. સમ્યક્રચારિત્ર માનવા લાગ્યા. આમ જૈન એક ધર્મ મટી એક સંપ્રદાય કેમકે ફક્ત જીભ નથી બોલતી શરીરના બીજા અંગો પણ બોલે બની ગયો. રાગ-દ્વેષ ને કષાયોને કાઢવા માટેનો જે ધર્મ, એ ધર્મના છે. આંખના ઈશારા પણ બોલે છે, મોંના હાવભાવ પણ બોલે નામે જ ક્રોધ-કષાયો ને રાગ-દ્વેષ વધવા લાગ્યા. આમ કેવલીએ છે, હાથ-પગ-આંગળીઓથી કરેલા ઈશારા પણ બોલે છે. તો પ્રરૂપેલો ધર્મ સૌએ પોતપોતાની રીતે, પોતાને અનુકુળ હોય એ આ સ્વાધ્યાય અને એમાંથી જ આગળ વધતાં ધ્યાન અને રીતે અપનાવીને અલગ અલગ સંપ્રદાયના વાડામાં બાંધી દીધો. કાયોત્સર્ગની સાધના કરવા માટે એવું મૌન ધારણ કરવું કે જેમાં એટલે તો ચાર શરણામાં કહ્યું કે... “કેવલ્લી પતો ધમ્મ શરણમ્ આંખના કે આંગળીના પણ ઈશારાથી વાતો ન હોય... થોડા ગચ્છામિ'' નહિ કે “જૈન ધર્મ શરણં ગચ્છામિ'. કેવલીએ પ્રરૂપેલા વખતની પ્રેક્ટિસ દ્વારા એ પણ સિધ્ધ થઈ શકશે... હવે આગળ ધર્મ પ્રમાણે જેનું વર્તન છે જ નહિ, તે ફક્ત કુળથી જૈન છે, કર્મથી જોઈએ આવતા અંકમાં કે મનને કેમ સ્થિર કરવું, સુક્ષ્મ બનાવવું. જૈન નથી. ભગવાનના સમવસરણમાં ચારેય જ્ઞાતિના લોકો આવતા ને સુક્ષ્મ બનેલા મન દ્વારા કેવી રીતે સ્વાધ્યાયની સાધના કરવી. હતા.. બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય ને શુદ્ર ભગવાને બધા માટે એક જ કેવી રીતે પોતાની જ અંદર રહેલા પરમાતમ ને પામવો.. ધર્મ પ્રરૂપ્યો છે. માટે સંપ્રદાય અલગ હોઈ શકે, જૈન, બૌદ્ધ, વૈષ્ણવ, બોલે એ બીજો નહિ, પરમાતમ પોતે.... શીખ સંપ્રદાય પણ કેવલીએ પ્રરૂપેલો ધર્મ એક જ છે, બધાને માટે અણસમજુને આંધળા, દૂર દૂર ગોતે.. છે અને સદાકાળ એક જ રહેશે. ચલો, મૂળ વિષય પર આવીએ.. સ્વાધ્યાયની શરૂઆત એટલે
૧૯, ધર્મપ્રતાપ મન-વચન કાયાની સ્થિરતા કરી, બહાર ભટકતા બાદર મનને એક
અશોક નગર નાના સ્થાન પર કેન્દ્રિત કરી, સુક્ષ્મ બનેલા મન દ્વારા અંતર યાત્રા
કાંદિવલી (ઈસ્ટ) ૪૦૦ ૧૦૧.
પ્રબુદ્ધ જીતુળ
(નવેમ્બર - ૨૦૧૭ ) |
