________________
જ્ઞાન સવાદ.
જૈન ધર્મ પ્રશ્નોત્તર
પ્ર.૩ : લોગસ્સ સુત્રનાં બીજાં બે નામ આપી તે નામોના અર્થ પ્ર.૧ : આરાધના અને વિરાધના વચ્ચેનો તફાવત સમજાવો વિરાધનાના પ્રકારો સમજાવો.
ઉ.૩ : ૧) ચતુર્વિશતિ સ્તવસૂત્ર : લોગસ્સ સૂત્રમાં ઉ.૧: આરાધના એટલે
ભરતક્ષેત્રના હાલના અવસર્પિણી કાળમાં થયેલા ૨૪ ૧) સમ્યગ્દર્શન - જ્ઞાન-ચારિત્રસ્વરૂપ મોક્ષમાર્ગની
તીર્થકર ભગવંતોની સ્તવના કરવામાં આવી છે, તેથી
તેને “ચતર્વિશતિ તવ સૂત્ર” પણ કહેવામાં ઉપાસના કરવી તે આરાધના, અથવા ૨) સંયમમાર્ગનું યથાવિધ પાલન કરવું તે આરાધના.
આવે છે. વિરાધના એટલે?
૨) નામસ્તવ સૂત્ર : 28ષભાદિ ચોવીસ તીર્થંકર
ભગવંતોએ આ કાળમાં તીર્થની સ્થાપના કરીને ૧) લીધેલ વ્રતની ખંડના અર્થાત્ વ્રતનો સ્વીકાર કરવા પછી તેના પાલનમાં થતા નાના-મોટા દોષો, અથવા
આપણા ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે, માટે તેઓ ૨) આરાધનાથી વિપરીત આચરણ તે વિરાધના, અથવા
આપણા આસન અર્થાત્ નિકટના વિશેષ ઉપકારી ૩) જે આરાધનામાં ખામી કે ભૂલ રહી હોય તે વિરાધના.
છે. આ સૂત્રમાં તેઓનું નામોલ્લેખપૂર્વક કીર્તન કરાય ૪) વિરાધનાનો બીજો અર્થ પ્રાણીને દુઃખ ઉપજાવવું
છે, તેથી આ સૂત્રને “નામસ્તવ સૂત્ર” પણ કહેવામાં
આવે છે. અર્થાત્ પીડા આપવી તે પણ છે. વિરાધનાના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર છે :
પ્ર.૪ : “પૂજા' શબ્દનો અર્થ સમજાવો અર્થાત્ “પૂજા'કોને અતિક્રમ-વ્યતિક્રમ-અતિચાર-અનાચાર
કહેવાય તે જણાવો. પૂજાના કેટલા પ્રકાર છે તે જણાવી ૧) અતિક્રમ-આરાધનાના ભંગ માટે કોઈ પ્રેરણા કરે.
દરેકની વિગત સમજાવો. પોતે તેનો નિષેધ ન કરે તે અતિક્રમ છે.
" ઉ.૪ : “પૂજા' એટલે ગુણવાન વ્યક્તિ પ્રત્યે અંતરમાં પ્રગટેલ ૨) વ્યતિક્રમ : વિરાધના કરવા માટેની તેયારી તે
બહુમાન ભાવ વ્યક્ત કરવાની ક્રિયા વ્યતિક્રમ છે.
પૂજાના ચાર પ્રકાર છે તે આ પ્રમાણે : ૩) અતિચાર : જેમાં કંઈક અંશે દોષનું સેવન થાય તે
અંગપૂજા - અગ્રપૂજા-ભાવપૂજા-પ્રતિપત્તિ પૂજા અતિચાર છે.
૧) અંગપૂજા : પ્રભુજીની પ્રતિમાનો સ્પર્શ કરવાપૂર્વક ૪) અનાચાર : જે સંપૂર્ણપણે આરાધનાને જેમાં
જલ, કેસર, આદિથી જે પૂજા કરાય છે તેને
અંગપૂજા' કહેવાય છે. આરાધનાનું કોઈ પણ તત્ત્વ જ ન હોય તે અનાચાર
૨) અગ્રપૂજા : પ્રભુજીની પ્રતિમાની સન્મુખ ઉભા રહી આમાંથી પહેલા ત્રણ - અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ અને રતિચારનું
દીપ, અકાત આદિથી જે પૂજા કરાય છે તેને
અગ્રપૂજા' કહેવાય છે. પ્રાયશ્ચિત પ્રતિક્રમણ કરવા દ્વારા થઈ શકે છે, જ્યારે અનાચારનું પ્રાયશ્ચિત ગુરુ ભગવંત પાસે લેવું પડે છે.
૩) ભાવપૂજા : પ્રભુજીની સન્મુખ સ્તુતિ, સ્તવન,
સ્તવનાદિ બોલવા પૂર્વક જે ભક્તિ થાય છે તેને પ્ર.૨ : પરિતાપ અને કિલામણા વચ્ચેનો તફાવત સમજાવો.
ભાવપૂજા' કહેવાય છે. ઊ. ૨ઃ પરિતાપઃ સર્વ પ્રકારના શારીરિક દુઃખોરૂપ સંતાપ
૪) પ્રતિપત્તિપૂજા : “પ્રતિપત્તિ' એટલે સ્વીકાર - પાવન કરવાથી દુઃખ ઉપજાવવું તે પરિતાપ છે.
ભગવાનની આજ્ઞાનો સ્વીકાર કરવો, ભગવાનની કિલામણા : પસીનો, આંસુ વગેરે પડે તેવો વ્યવહાર
આજ્ઞાનું પાલન કરવું તે “પ્રતિપત્તિ' છે. કરવો તે કિલામણા છે. આ પ્રમાણે પરિતાપમાં શારીરિક દુઃખો આપવા અને
સંકલન : મનહર પારેખ (Atlanta - USA) કિલામણામાં જીવના મનને દુઃખ આપવું એ પરિતાપ
Email : manhar@parekh.org અને કિલામણા વચ્ચેનો મુખ્ય ભેદ છે.
phone : 700 972 8285
નવેમ્બર - ૨૦૧૭
પ્રqદ્ધજીવુળ
