Prabuddha Jivan 2014 10 Jain Tirth Vandan ane Shilp Sthapatya Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 77

( ઑકટોબર ૨૦૧૪ - પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક, પૃષ્ટ ૬૯ ]
કચ્છ લિય-સ્થાથથની અમૂલ્ય જણસ
'શ્રીમતી પારૂલબેન બી. ગાંધી
[ વિદૂષી લેખિકા પારૂલબેન બી.એ.માં સુવર્ણચંદ્રક સાથે M.A. કરી ઉજ્જવળ શૈક્ષણિક કારકિર્દી ધરાવે છે. જૈન ધર્મના પણ ઊંડા અભ્યાસી છે. ઘણાં માસિકોમાં લેખો લખે છે. ત્રણ પત્રકાર ઍવૉર્ડ મેળવ્યા છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરની નિબંધ સ્પર્ધાઓમાં ઘણી વાર પ્રથમ ઈનામો પ્રાપ્ત કર્યા છે. દસેક જેટલાં પુસ્તકોનું સંપાદન કર્યું છે. સાહિત્ય સત્રોમાં શોધનિબંધો લખે છે. ]
શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક દ ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ૫ ૨
હું આજે જૈન તીર્થ દર્શનમાં મારે કચ્છના પ્રાચીન ભવ્ય દેરાસરોનો પદમશીશા, મેણસી-તેજસીના ધર્મપત્ની મીઠીબેન તથા દુર્ગાપુરના હું શું પરિચય કરાવવો છે. કચ્છ એ પોતાની આગવી સંસ્કૃતિ ધરાવતી અતિ શ્રાવક શા. આશુબાઈ વાઘજી વગેરે દ્વારા મંદિરના નવેક વખત હું – પ્રાચીન ભૂમિ છે. ભારત દેશના પશ્ચિમ સાગરકાંઠે ગુજરાત રાજ્યનો જીર્ણોદ્ધાર થયા છે. મૂર્તિ નીચે લખેલા ૧૬ મી સદીના શિલાલેખ ન ૬ કચ્છ જિલ્લો વિવિધ ઐતિહાસિક તથા ભૌગોલિક મહત્ત્વ ધરાવે છે. અહીં મળે છે. તેવી જ રીતે એક સ્તંભ પર સંવત ૧૬૫૯નો લેખ ૬ SHભદ્રેશ્વર
મળી આવે છે જે તેની પ્રાચીનતા સિદ્ધ કરે છે. આ તીર્થનું અઢી લાખ હું કચ્છના મુન્દ્રા તાલુકામાં ભદ્રેશ્વર નામનું અતિ પ્રાચીન, મનોહર, ચોરસ ફૂટથી પણ વધારે વિશાળ ચોગાન છે. જિનાલયની ઊંચાઈ ૧૪ દિવ્ય અને પરમ પ્રભાવક તીર્થ આવેલું છે. શાસ્ત્રોમાં વસઈ અથવા ૫૨ ફૂટ છે. લંબાઈ આશરે ૧૫૦ ફૂટ, પહોળાઈ ૮૦ ફૂટ છે.
ભદ્રાવતી નામે પણ તેનો ઉલ્લેખ છે. ભારતમાં શ્રી સમેતશિખરજી જિનાલયમાં એકાવન દેવકુલિકાઓ અતિશય ભવ્ય અને કલામય । ૬ તથા શ્રી શત્રુંજય જેવા શાશ્વતા મહાતીર્થો પછી આ તીર્થનો ક્રમ છે. જિનાલયના પ્રવેશદ્વારમાં પ્રવેશ થતાં જ પ્રભુજીના દર્શન થઈ ? { આવે છે. ૨૫૦૦ વર્ષ પ્રાચીન આ તીર્થનું ગગનચુંબી શિખરોવાળું શકે એવું જિનાલયનું અનુપમ પ્રેક્ષણીય-કૌશલ્ય સ્થાપત્ય છે. એક ?
દેવવિમાન જેવું ભવ્ય અને અનુપમ જિનાલય લોકોના મન મોહી પણ સ્તંભ, છત કે ભીંત કોતરણી વગરના ખાલી નથી. રંગમંડપ, હું શું તેને મંત્રમુગ્ધ કરી દે છે. અહીંથી મળેલા તામ્રપત્રના આધારે ફલિત રાસમંડપ અને પૂજામંડપ આવેલા છે, જેમાં સુંદર મજાની દેવ- ૬ કુ થાય છે કે મહાવીરસ્વામી પછી ૨૨ વર્ષે ભદ્રાવતીના તત્કાલીન દેવીઓ, ભગવાનના ભવોનું આલેખન કરતાં ચિત્રપટ્ટો વગેરે ; રે રાજા સિદ્ધસેનની સહાયથી શ્રાવક દેવચંદે ભૂમિસંશોધન કરી આ આવેલા છે. તોરણો પણ સુંદર રીતે કોતરાયેલા છે. જે કલા- છે જ તીર્થનું શિલારોપણ કરેલ.
કારીગરીના, સ્થાપત્યના બેનમૂન, અજોડ, ઉત્તમ નમૂનાઓ છે જેને હું * મુખ્ય જિનાલયમાં મુળનાયક મહાવીર સ્વામીની શ્વેત વર્ણની જોતાં જ હૃદય ઉલ્લાસભાવથી ભરપૂર બની જાય છે.
સુંદર પ્રતિમા છે. ૨૫મી દેરીમાં પૂજ્ય કપિલ કેવળી મુનિવરે પ્રતિષ્ઠિત અહીં સુંદર, મોટી ભોજનશાળા, આધુનિક ધર્મશાળા, બ્લોકો શું ૨ કરેલી પુરુષાદાનીય શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુજીની પ્રતિમા બિરાજમાન છે. નિયમિત આયંબિલ ખાતું ચાલે છે. ચૈત્રી માસની આયંબિલ ૪ છે. હાલમાં જ ધરતીકંપથી (
ઓળી આરાધના થાય છે. જે હક ભવ્યતામાં અજોડ અને પંચતીર્થીમાં સૌથી ઊંચું શિખર | હું ધ્વંસ થયા બાદ આ તીર્થનો
આવા આ મંગલકારી, & ધરાવતા આ જિનાલયની બાંધણી, શિલાં અને સ્થાપત્ય $ જીર્ણોદ્ધાર થયો છે. ગુલાબી
પાવનકારી, પવિત્ર, દર્શનીય એવી રીતે સંગઠિત કરવામાં આવ્યા છે જાણે હિમાલયની 5 પથ્થરોથી બનાવાયેલું આ
અને પ્રેક્ષણીય તીર્થની મુલાકાત ગરિમાળાના એકાદ ઉત્તર અને મનોરમ્ય શિખરને ઊંચકી | હૈ દેરાસર નયનરમ્ય લાગે છે.
જો એકવાર પણ ન લીધી તો હૈ લાવીને કોઈ દિવ્ય શક્તિએ અહીં ગોઠવી દીધું ન હોય! ર્જી | ન પાર્શ્વનાથ ભગવાનની જ્યારે
છે ) પસ્તાવો જરૂર થાય. પ્રતિમા પ્રથમ વખત પ્રતિષ્ઠિત કરી તે પ્રસંગે ભદ્રાવતી નગરીના ભદ્રેશ્વરથી લગભગ ૬૫ કિ.મી. દૂર બોંતેર જિનાલય તીર્થ આવેલું છે હું અનન્ય બ્રહ્મચારી દંપતી વિજય શેઠ અને વિજયા શેઠાણીએ જૈન છે તથા પૂ. આદેશ્વર દાદાની કારૂણ્ય નીતરતી સુંદર મનમોહક હૈં હું ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરેલ. તેમ જ તેમને કેવળજ્ઞાન પણ અહીં પ્રતિમાજી છે. વર્તમાન ચોવીસી, આવતી ચોવીસી, તથા વિહરમાન હું જ થયેલ હતું.
તીર્થકરોની લગભગ ૭૨ જેટલી દેવકુલિકાઓ છે. હાઈ-વે પર સ્થિત 8 આ પ્રાચીન તીર્થને અનેક વિષમ ભૌગોલિક પરિસ્થિતિઓએ આ દેરાસરનો પટ ઘણો વિશાળ છે. સુંદર બગીચાઓ, આધુનિક હૈ ૐ અસર કરેલ છે અને દરેક વખતે તે સમયના મહાન યુગપુરુષોએ ધર્મશાળા, ભોજનશાળા, પાર્કિંગ વગેરેની સુંદર સુવિધા છે. આ છે કે તેનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવેલો છે. અત્યાર સુધીમાં મહારાજ કુમારપાળ, દેરાસર બહુ પ્રાચીન નથી. અહીંથી કોઈપણ જગ્યાએ જવા માટે છે ૨ સમ્રાટ સંપ્રતિ રાજા, દાનવીર જગડુશા, શેઠ વર્ધમાન, શેઠ વાહન મળી રહે છે.
જૈન તીર્થ વેદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વેદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષક દ ક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ
જૈન તીર્થ વૈદતા અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિરોષક જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક ૬ જૈન
જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક % જૈન તીર્થ વંદના અને શિલ્પ સ્થાપત્યવિશેષાંક ક જૈન તીર્થ વેદના અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક જૈન તીર્થ વંદતી અને શિલા સ્થાપત્ય વિશેષાંક