Prabuddha Jivan 2009 06

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 8

પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન, ૨૦૦૯
અમૃત સમાન જણાય છે? જવાબ છે: “સ્ત્રી'...મતલબ કે સ્ત્રી મહિલાઓ સ્મૃતિકાર હોત તો તેમણે પુરુષજાત માટે શું લખ્યું અમૃતમય-વિષ છે. ઉપરથી અમૃત, અંદરતી વિષ. આમ, “નારી હોત? સાહિત્ય વિશ્વમાં પુરુષષિણી નારીઓ નથી એવું પણ એમણે તું નારાયણી !' એ જ નારી નરકની ખાણ' થઈ ગઈ.
નરાધમ પુરુષો માટે આટલી બધી ભર્સના ને અંતિમ કોટિનું લખ્યું અધ્યાત્મની યાત્રામાં, નારી-ભીત-સાધકોને નારી સંબંધે જે નથી. વિશ્વામિત્રનું પતન થાય છે એમની કામુકતાને પાપે. સ્નાન કહેવું હોય તે કહે પણ કવિવર રવિન્દ્રનાથને મતે તો “માણસોની કરતી મહિલાઓ વ્યાસથી લજ્જિત થાય છે જ્યારે શુકદેવની સૃષ્ટિમાં નારી પુરાતન છે. નર સમાજમાં નારીને આદ્યશક્તિ કહી ઉપસ્થિતિની નોંધ પણ લેતી નથી. મારી ઉપર બળાત્કાર કરનાર શકાય. એ તે શક્તિ છે જે જીવલોકમાં પ્રાણને વહન કરે છે, પ્રાણનું કિન્નરો કે કિશોરો નથી હોતા..નરકના કીડા પુરુષો હોય છે. પુરુષો પોષણ કરે છે...માનવના સંસારને રચવાનું અને તેને બાંધી પર બળાત્કાર કરનાર નારીઓ કેટલી? અધ્યાત્મની રાખવાનું આદિય બંધન આ જ છે. બધા સમાજના, બધી સભ્યતાના યાત્રા-સાધનામાં નિજી અલ્પતા-અધૂરપોને કારણે માયાની મૂળ પાયા રૂપ જે સંસાર તે આ છે. સંસારનું આ મૂળ બંધન ન માયાને અતિક્રમવામાં નિષ્ફળ નિવડેલાઓ કેવળ સ્ત્રીને જ હોત તો માણસ આકાર પ્રકાર વગરની વરાળની પેઠે વીખરાઈ જાત; માયાવિની સમજી એની ભર્સના કરે છે બાકી અક્ષય રસનો જ્ઞાનિ સંહત થઈને ક્યાંય મિલનકેન્દ્ર સ્થાપી શકત નહિ. સમાજ બાંધવાનું કવિ અખો કહે છે તે પ્રમાણે તો:આ પહેલું કામ સ્ત્રીઓનું છે..અને જે ચિંતકો-સર્જકો એને “ઝીણી મળ્યા તે છાની છરી, મીઠી થઈને મારે ખરી, રહસ્યમયી કહે છે તેનો ખુલાસો કવિવર કરે છેઃ આદિ પ્રાણની વળગી પછી અળગી નવ થાય, જ્ઞાની–પંડિતને માંહ્યથી ખાય. સહજ પ્રવૃત્તિ નારીના સ્વભાવમાં રહેલી છે. એટલા માટે નારીના વળી જો કોઈને જ્ઞાન ઉપજે તો જ્ઞાની થઈને ભેળી ભજે, સ્વભાવને માણસે રહસ્યમય કહ્યો છે...ઘણીવાર અચાનક નારીના અખા જે હોય તજવા જોગ માયા તેનો જ કરાવે ભોગ! જીવનમાં આવેગનો જે ઉભરો જોવામાં આવે છે તે તર્કથી પર હાથે કંકણ ને અરીસામાં જોનારને, મુખડા કયા દેખો દર્યનમેં? છે-તે પ્રયોજન પ્રમાણે વિધિપૂર્વક ખોદેલા જળાશય જેવો નથી, સિવાય બીજું કહી પણ શું શકાય? તે ઝરણા જેવો છે જેનું કારણ તેના અહેતુક રહસ્યમાં રહેલું છે.” આ લેખ લખાતો હતો ને મુંબઈથી એક બહેન શ્રીમતી નારીને “અમૃત-મય વિષ' કહેનારાઓ એ નથી કર્યું હોતું મંજુલાબહેન મહેતા આવ્યાં. તેમણે આ લેખ વાંચ્યો. મેં એમનો અમૃત-પાન કે વિષપાન'. નારીને નારાયણી-રત્નની ખાણ પ્રતિભાવ જાણવા પૂછયું તો કહે: “મારે પુરુષો માટે કંઈ જ કહેવાનું કહેનારાઓએ એના સેવાનિપુણ માધુર્યના ઐશ્વર્યને પ્રમાણું હોય નથી...કહેવા જેવું તમે કહી જ દીધું છે. પણ મારે તો અદ્યતન નારી છે જ્યારે વિષપાન કરનારાઓએ કેવળ ચમારદૃષ્ટિએ એનો ઉપયોગ માટે કહેવાનું છે. વર્ષોથી હું અમેરિકા રહું છું. નારીનું આર્થિક કર્યો હોય છે. નારીને નારાયણી’ કે ‘નરકની ખાણ” કહેનારા સ્વાતંત્ર્ય સિદ્ધ થતાં ને પુરુષપ્રધાન સમાજનું આધિપત્ય ઘટતાં, લગભગ બધા જ સ્મૃતિકારો, સમાજશાસ્ત્રીઓ, કથાકારો કે લલિત- નારી પુરુષ–સમોવડ જ થઈ છે એમ નહીં પણ કેટલીક બાબતોમાં લલિતેતર સાહિત્યકારો પુરુષ જ છે. “ભદ્રંભદ્ર'ના લેખક શ્રી તો તે પુરુષથી આગળ નીકળી જવામાં “મને મહિલાજગતની રમણભાઈ નીલકંઠે, સમાજ સુધારાનું એક સુંદર નાટક લખ્યું છે. પ્રગતિ–ઉન્નતિ જણાતી નથી પણ આ આગળ નીકળી જવામાં મને રાઈનો પર્વત.’ તેમાં હળવાશથી તેમણે કહ્યું છે કે જો ઋતિકાર મહિલા જગતની પણ અધોગતિ જણાય છે. આપણી આર્યસંસ્કૃતિની કોઈ મહિલા હોત તો “સામ, દામ, ભેદ, દંડમાં એણે એક વધારાનો કેટલીક સુચ્છું વાર્તાને અભરાઇએ ચઢાવી, પશ્ચિમના બાબરા ભૂત મુદ્દો ઉમેર્યો હોતઃ “અશ્રુપાત'. “અશ્રુપાત પાંચમો લખાત. શાસ્ત્રમાં જેવા ભૌતિકવાદની વર્ય વાતોને રવાડે ચઢી છે. ભૌતિકવાદના નહીં.” રમણભાઈએ ભલે હાસ્યકારની અદાથી, હળવાશથી લખું નકલી પ્રકાશમાં એ અંજાઈ ગઈ છે. આપણી તંદુરસ્ત પરંપરાને બાકી પ્રબોધમૂર્તિ ગોવર્ધનરામે તો “સ્નેહમુદ્રામાં નારી-જાતિના સમજ્યા વિના કેવળ વર્તમાનમાં જ હાલતી ને રાચતી અદ્યતન શુભેચ્છક વકીલ તરીકે લખ્યું છે -
નારી આજે તો ભાવિનો વિચાર જ કરતી નથી. આ સ્થિતિ નરકની ‘નરજાત સુખી હશે અહીં કદી મહાલતી સ્વચ્છેદથી,
ખાણથી પણ બદતર હશે એવું મને લાગે છે. પણ નારીને રોયા વિના નહિ કર્મમાં, બીજું કંઈ” અને રાષ્ટ્રકવિ આજથી અર્ધી સદી પૂર્વે અમેરિકાની એમ.બી.એ.ની ઉપાધિ મૈથિલીશરણ ગુપ્તની પેલી પ્રસિદ્ધ પંક્તિઓ પણ યાદ આવે છે - મેળવનાર મારા પરમ મિત્ર શ્રી વિનુભાઈ પટેલે શ્રીમતી ‘અબલા જીવન હય તુમ્હારી યહી કરુણ કહાની,
મંજુલાબહેનના વિધાનને સમર્થન આપતાં, દિન-પ્રતિદિન સ્વકેન્દ્રી આંચલમેં હૈ દૂધ ઓર આંખોંમેં પાની.'
બનતા જતા ત્યાંના જીવનની અને અકરાંતિયા ભોગવાદની વાત મને એક વિચાર આવે છે. પુરુષોને બદલે જો મોટા ભાગની કરી. અઢાર અઢાર લાખ રૂપિયા આપીને અમેરિકા જનાર ત્રણ બહેનો