________________
૧૧૩
પુણ્ય પ્રકૃતિ
કુલ પ્રકૃતિ ૧૦૩
૨
પાપ પ્રકૃતિ
૩૪
هم
આધાતિ કર્મ ૧ – નામ કમ – ૨ – ગોત્ર કર્મ – ૩ – વેદનીય કર્મ – ૪ – આયુષ્ય કમ –
૩૭ ૧
– –
به
| | | |
سه
૩
-
૪૨
૩૭.
કર્મ આઠ પ્રકારના છે. એમાં ચાર ઘાતી કર્મ છે અને ચાર અઘાતી ક છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય મેહનીય અને અંતરાય એ ચાર ઘાતી કર્મો છે. એમાં જ્ઞાનાવરણીયમાં પ, દશનાવરણીયમાં ૯, મેહની– ચમાં ૨૬ અને અંતરાયમાં પ એમ બધી ૪૫ પ્રકૃતિઓ છે. જ્યારે નામ, ગોત્ર, વેદનીય અને આયુષ્ય એ ચાર અઘાતી કર્મો છે. એમાં નામ કર્મની ૧૦૩, ગોત્ર કર્મની ૨, વેદનીયની ૨ અને આયુષ્યની ૪ એમ પ્રકૃતિઓ છે. એમાંચ અઘાતી કર્મોમાં નામ કર્મની ૩૪, ગોત્ર કર્મની ૧, વેદનીયની ૧. અને આયુષ્યની ૧, એમ ક૬ પાપ કર્મની પ્રકૃતિઓ છે અને બાકીની ૪૨ પુણ્ય કર્મની પ્રકૃતિઓ છે. આમ જે આઠેય કર્મની વાત કરીએ તો એકંદરે ઘાતીની ૪૫ અને અઘાતીની ૩૬ એમ કરીને ૮૨ પાપની પ્રકૃતિઓ છે. જ્યારે અઘાતી માં ૪૨ પ્રકૃતિ પુણ્યની છે. ઘાતી કર્મની જે ૪૫ પ્રકૃતિ છે. તે તો બધી જ પાપની છે. એમાં કંઈ ભેદ પડતું નથી, જ્યારે અઘાતી કર્મોમાં પાપ અને પુણ્ય પ્રકૃતિને ભેદ પડે છે. જે જીવે સારાં કર્મ કર્યા હોય તો તેના ફળ. સ્વરૂપ તેને ૪૨ પ્રકારે સારું સુખ મળે છે. ૧૮ પાપમાં દ્રવ્ય અને ભાવ પાપ:
જે અઢાર પ્રકારના પાપ બતાવ્યાં છે તેમાં કેટલાંક પાપ તો એવાં છે કે જેને બાદી નિમિત્તોની આવશ્યકતા રહે છે. પરિણામે તે દ્રવ્ય પાપ કે બાહ્ય પાપ કહેવાય છે. કેટલાંક પાપ એવા છે કે જેને માટે બાહ્ય નિમિત્ત ન પણ હોય છતાંય તે સંભવી શકે. એમને અંતરાત્મા સાથે સીધો સંબંધ છે. એમને ભાવ પાપ કે અત્યંતર પાપ કહેવામાં આવે છે. દ્રવ્ય વિના કે નિમિત્ત વિના એ પાપની સંભાવના છે.' આત્માના કષાયાત્મક અધ્યવસાયે જ કે ધ, માન, રાગ કે દ્વેષવાળા હોય .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
