________________
૧૩૦
ખીજ કે વનસ્પતિમાં પણ એકેન્દ્રિય જીવ છે. તેના પણ ચાર પ્રાણ હાય છે. એજ રીતે ઝાકળનુ પાણી જે ઘાસ ઉપર મેાતીના દાણાની જેમ ચમકતુ હાય છે તેને પણ્ ચાર પ્રાણ છે કા૨ણ કે તે પણ એકેન્દ્રિય છે. લેાકેા તહેવારના દિવસે કે મેળામાં લીલા ઘાસ ઉપર રમે છે, દોડે છે તેનાથી વનસ્પતિના જીવની તેમજ તેના ઉપર રહેલા ઝકળના બિંદુના અસૂકાય જીવાની અતિક્રમણ દ્વારા હિંસા થાય છે.
એ રીતે માગ માં કીડીએનાં દર હેાય છે. એમાંથી કીડીએ જતી આવતી હૈાય છે. એના ઉપર પગ પડવાથી તેમના પ્રાણાની (હુ'સા થાય છે.
વનન એ રીતે લીલ કે ફૂગ હોય છે એ પણ વનસ્પતિના જ પ્રકાર છે. એમાં પણ ચાર પ્રાણા હેય છે અને તેની વિરાધનાથી પણ હિંસા થાય છે રન-મટ્ટૉ માટી કે ધૂળમાં પાણી મળતાં જે કીચડ થાય છે તેમાં પણ જીવાની હિંસા થાય છે ‘દગ’ શબ્દ પાણીના અંમાં વપરાય છે મા સ તાળા કરેાળિયા જાળાં બાંધીને રહે છે, તેમાંથી પસાર થતાં કે તે હડફેટમાં આવતાં એમાંના કોળીયા વગેરેના પ્રાણાના ઘાત થાય છે. જે મે નવા વિરચિા આવા જીવનધારી જીવેાની મેં વિરાધના કરી હોય એટલે કે તેમને દુઃખ કે ત્રાસ પહેાંચાડયા હાય અથવા તે મારા જવા આવવાના કારણે તેમના પ્રાણાનું છેદન-ભેદન થયું હાય તે પણ વિરાધના કહેવાય છે.
જીવાની દયા કરવી રક્ષા કરવી એ આરાધના છે. અને તેમની હિંસા, વધ, છેદન-ભેદન કે તેમના પ્રાણેનુ અતિક્રમણ તે વિરોધના કહેવાય છે.
આમ આવતા જતાં માર્ગોમાં મુખ્યત્વે જે જે જવાની વિરાધના થવાના સ ́ભવ છે એ બધા પ્રકારના જીવાની અહીં ગણત્રી કરવામાં આવી પછી એ જીવાની વિરાધના કઈ રીતે થાય છે એના અભિહયા આદિ દસ પ્રકારની ક્રિયા બતાવવામાં આવી. અંતમાં ક્ષમાપના કરવામાં આ.વી. જે જીવાને આ દસેય પ્રકારથી કાઈ પણ પ્રકારેદુઃખ પહેાંચાડયું. હાય, પીડા કરી હોય, તેની ક્ષમાપના, “ મિચ્છામિ દુક્કડં ” શબ્દથી કરવામાં આવી. મારું એ દુષ્કૃત, વિરાધના કે પાપ મિથ્યા થાવ, વિકુલ થાવ, નિરથ ક થાય એવા ભાવ એમાં રહેલે છે. આટલુ ઈરિયાવહી સૂત્ર થયુ. ગમનાગમનમાં થયેલી જીવાની
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
