________________
रायचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् आगें मोक्षमार्गका संक्षेप कथन करते हैं ।
सम्मत्तणाणजुत्तं चारित्तं रागदोसपरिहीणं । मोक्खस्स हवदि मग्गो भव्वाणं लडबुद्धीणं ॥ १०६ ॥
संस्कृतछाया. सम्यक्त्वज्ञानयुक्तं चारित्रं रागद्वेषपरिहीनं ।
मोक्षस्य भवति मार्गो भव्यानां लब्धबुद्धीनां ॥ १०६॥ पदार्थ-[सम्यक्त्वज्ञानयुक्तं] सम्यक्त्व कहिये श्रद्धान यथार्थ वस्तुका परिच्छेदनकर सहित जो [चारित्रं] आचरण है सो [मोक्षस्य मार्गः] मोक्षका मार्ग [भवति] है अर्थात् सम्यग्दर्शन सम्यग्ज्ञान सम्यक्चारित्र इन तीनोंहीका जब एकबार परिणमन होता है तब ही मोक्षमार्ग होता है । कैसा है ज्ञानदर्शनयुक्त चारित्र [रागद्वेषपरिहीनं] इष्ट अनिष्ट पदार्थोंमें रागद्वेष रहित समतारस गर्मित है। ऐसा मोक्षमार्ग किनके होता है ? [लब्धबुद्धीनां] प्राप्त. भई है खपरविवेकभेदविज्ञानबुद्धि जिनको ऐसे [भव्यानां] मोक्षमार्गके सन्मुख जे जीव हैं तिनके होताहै ।
भावार्थ-चारित्र वही है जो दर्शन ज्ञानसहित है दर्शनज्ञानके विना जो चारित्र है सो मिथ्या चारित्र है । जो चारित्र है वही चारित्र है न कि मिथ्याचारित्र चारित्र होता है । और चारित्र वही है जो रागद्वेषरहित समतारससंयुक्त है । जो कषायरसगर्भित है सो चारित्र नहीं है संक्लेशरूप है । जो ऐसा चारित्र है सो सकलकर्मक्षयलक्षण मोक्षस्वरूप है न कि कर्मबन्धरूप है । जो ज्ञानदर्शनयुक्त चारित्र है वह ही उत्तम मार्ग है न कि संसारका मार्ग भला है । जो मोक्षमार्ग है सो निकट संसारी जीवोंको होता है अभव्य वा दूर भव्योंको नहिं होता। जिनको भेद विज्ञान है उन ही भव्य जीवोंको होता है स्वपरज्ञानशून्य अज्ञानीको नहिं होता । जिनके कषाय मूलसत्तासे क्षीण हो गया है उनकेही मोक्षमार्ग है कषायी जीवोंके नहिं होता । ये आठ प्रकारके मोक्षसाधनका नियम जानना।
आगें सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रका स्वरूप कहते हैं । ... सम्मत्तं सद्दहणं भावाणं तेसिमधिगमो णाणं । चारित्तं समभावो विसयेसु विरूढमग्गाणं ॥ १०७॥
संस्कृतछाया. सम्यक्त्वं श्रद्धानं भावानां तेषामधिगमो ज्ञानं ।
चारित्रं समभावो विषयेष्वविरूढमार्गाणाम् ॥ १०७ ॥ पदार्थ-[भावानां] षड्द्रव्य पंचास्तिकाय नवपदार्थोंका जो [श्रद्धानं] प्रतीतिपूर्वक दृढता सो [ सम्यक्त्वं] सम्यग्दर्शन है [तेषां] उन ही पदार्थोंका जो [अधिगमः]