Book Title: Panchastikay Samaysar
Author(s): Kundkundacharya, Pannalal Bakliwal
Publisher: Paramshrut Prabhavak Mandal

View full book text
Previous | Next

Page 129
________________ श्रीपञ्चास्तिकायसमयसारः। भावार्थ-निश्चयकरके इस लोकमें शुभोपयोगरूप भावपुण्यके आस्रवका कारण है और अशुभोपयोगरूप भावपापास्रवका कारण है सो जिन भावोंसे पुण्यरूप वा पापरूप कर्म आकर्षण होते हैं उनका नाम भाव आस्रव है । जिस जीवके जिससमय ये अशुद्धोपयोग भाव होते हैं उसकाल वह जीव उन अशुद्धोपयोग भावोंसे परद्रव्यका आचरणवाला होता है. इसकारण यह बात सिद्ध हुई कि परद्रव्यके आचरणकी प्रवृत्तिरूप परसमय बंधका मार्ग है मोक्षमार्ग नहीं है । यह अर्हद्देवकथित व्याख्यान जानना । आगें स्वसमयमें विचरनेवाले पुरुषका स्वरूप विशेषतासे दिखाया जाता है। जो सव्वसंगमुक्को णण्णमणो अप्पणं सहावेण । जाणदि पस्सदि णियदं सो सगचरियं चरदि जीवो ॥१५८॥ संस्कृतछाया. यः सर्वसङ्गमुक्तः अनन्यमनाः आत्मानं स्वभावेन । जानाति पश्यति नियतं सः स्वकचरितं चरति जीवः ॥ १५८ ॥ पदार्थ-[य] जो सम्यग्दृष्टी जीव [स्वभावेन] अपने शुद्धभावसे [आत्मानं] शुद्ध जीवको [ नियतं] निश्चयकरके [जानाति] जानता है और [पश्यति ] देखता है [सः] वह [जीवः] जीव [ सर्वसङ्गमुक्तः] अन्तरंग बहिरंग परिग्रहसे रहित [अनन्यमनाः सन् ] एकाग्रतासे चित्तके निरोधपूर्वक स्वरूपमें मगन होता हुवा [स्वकचरितं] स्वसमयके आचरणको [चरति] आचरण करता है । भावार्थ-आत्मस्वरूपमें निजगुणपर्यायके निश्चलस्वरूपमें अनुभवन करनेका नाम स्वसमय है और उसका ही नाम स्वचारित्र है। आगे शुद्ध स्वचारित्रमें प्रवृत्ति है उसका मार्ग दिखाते हैं । चरियं चरदि सगं सो जो परवप्पभावरहिदप्पा । दसणणाणविपयप्पं अवियप्पं चरदि अप्पादो ॥ १५९॥ संस्कृतछाया. चरितं चरति स्वकं स यः परद्रव्यात्मभावरहितात्मा । दर्शनज्ञानविकल्पमविकल्पं चरत्यात्मनः ।। १५९ ॥ पदार्थ-[यः] जो पुरुष [स्वकं चरितं] अपने आचरणको [चरति] आचरता है [सः] वह पुरुष [आत्मनः] आत्माके [दर्शनज्ञानविकल्पं] दर्शन और ज्ञानके निराकार साकार अवस्थारूप भेदको [अविकल्पं] भेदरहित [चरति ] आचरै है । कैसा है वह भेद विज्ञानी ? [परद्रव्यात्मभावरहितात्मा] परद्रव्यमें अहंभावरहित है स्वरूप जिसका ऐसा है। भावार्थ-जो वीतराग स्वसंवेदन ज्ञानी समस्त मोहचक्रसे रहित है और परभावोंका त्यागी होकर आत्मभावोंमें सन्मुख हुवा अधिकतासे प्रवत्र्ते है । आत्मद्रव्यमें स्वाभाविक जो

Loading...

Page Navigation
1 ... 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184