Book Title: Nyaya Siddhanta Muktavali Part 1
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan

View full book text
Previous | Next

Page 248
________________ હજ Chests 75258587227555555 who ashxbxwwwsastossatsexswcowowowowows.com પ્રત્યક્ષ થાય નહિ. આમ કહેવાનું કારણ એ છે કે જે જ્ઞાનનું પ્રત્યક્ષ થાય છે, અર્થાત્ જે જ્ઞાનનું અનુવ્યવસાયાત્મક જ્ઞાન થાય છે તે વિશિષ્ટજ્ઞાન કહેવાય. ‘મર્થ પટ:' એ વિશિષ્ટજ્ઞાન છે, અર્થાત્ વૈશિટ્યાગાદિ જ્ઞાન છે, અને આ જ્ઞાનનું જ્ઞાન ‘યં યઃ' રૂારજ્ઞાનવીન્ મ્ એવું જ્ઞાન થાય છે. જ્ઞાનવાન મહમ્ એવું જે અનુવ્યવસાયાત્મક જ્ઞાન (જ્ઞાનનું જ્ઞાન=જ્ઞાનનું પ્રત્યક્ષ) છે તે વિશિષ્ટવૈશિસ્યાવગાહિ જ્ઞાન કહેવાય છે. માં ઘટ એ વિશિષ્ટજ્ઞાન છે. આ વિશિષ્ટજ્ઞાનથી વિશિષ્ટ પટજ્ઞાનવાનદમ એવું અનુવ્યવસાય જ્ઞાન છે, એટલે અનુવ્યવસાય જ્ઞાનમાં વિશિષ્ટનું વૈશિર્ય રહ્યું માટે અનુ વ્યવસાય જ્ઞાનને વિશિષ્ટવૈશિષ્ટયાવગાણિ જ્ઞાન કહેવાય. હવે આ વિશિષ્ટવૈશિસ્યાવગાણિ જ્ઞાન એટલે વિશિષ્ટજ્ઞાનનું જ્ઞાન, અર્થાત્ વૈશિસ્યાવગાહિ | જ્ઞાનનું આ પ્રત્યક્ષ કહેવાય. આવી જ જગતમાં પ્રતીતિ થાય છે માટે એવો નિયમ થાય છે કે વૈશિટ્યાવગાહિ | (ર્થ પટ: ઇત્યાદિ સવિકલ્પક) જે જ્ઞાન હોય તેનું પ્રત્યક્ષ થાય છે. માટે જે જ્ઞાનો વૈશિસ્યાનપગાહિ હોય તેમનું પ્રત્યક્ષ (અનુવ્યવસાય જ્ઞાન) ન થાય. ઘટ-ઘટત્વ | ઈત્યાકારક નિર્વિકલ્પક જ્ઞાન વૈશિસ્યાનવગાડે છે માટે તેનું પ્રત્યક્ષ ન થાય, અર્થાત નિર્વિકલ્પક જ્ઞાન અતીન્દ્રિય છે એ વાત સિદ્ધ થાય છે. હજી આ વાતને વધુ સારી રીતે નિયમબદ્ધ કરીએ. ‘મર્થ પટ' ત્યાજ્ઞાનવાન્ માત્મા (ગ) આ જ્ઞાન વિશિષ્ટવૈશિસ્યા- | વગાહિ જ્ઞાન છે. અહીં આત્મા વિશેષ્ય છે. એમાં “જ્ઞાન” પ્રકાર તરીકે ભાસે છે. એ જ્ઞાનમાં “ઘટ’ પ્રકાર તરીકે ભાસે છે અને એ ઘટમાં “ઘટત્વ” પ્રકાર તરીકે ભાસે છે.] આમ ઘટ અને ઘટત્વ એ પ્રકાર તરીકે ભાસ્યા. પ્રકારને વિશેષણ પણ કહેવાય છે. હવે | મર્થ પટ: ઇત્યાકારક જ્ઞાનમાં ઘટ એ વિશેષણ છે અને ઘટસ્વરૂપ વિશેષણમાં ઘટત્વ એ વિશેષણ છે, અર્થાત્ ઘટત્વ એ વિશેષણમાં વિશેષણ બન્યું. વિશેષણમાં જે વિશેષણ હોય | તે વિશેષણતાનો અવચ્છેદક કહેવાય. જીવતપુરમવાનું શરુ | અહીં પુરુષનિષ્ઠ | વિશેષણતાનો અવચ્છેદક પુરૂષત્વ છે તેમ વિશેષણ દંડ પણ છે. આ વાત આપણે ન્યાયપ્રવેશિકામાં વિચારી ગયા છીએ. એટલે ઘટ વિશેષણમાં વિશેષણરૂપ ઘટત્વ એ | | વિશેષણતાવચ્છેદક બને છે. વળી મયં પટઃ ઈત્યાકારક જ્ઞાનમાં ઘટત્વ એ પ્રકાર પણ એ | છે એટલે અર્થ પટ: એ જ્ઞાન વિશેષણતાવચ્છેદકપ્રકારક (વિશેષણતાવચ્છેદક છે પ્રકાર sqwqqqq ન્યાયસિદ્ધાત્મક્તાવલી ભાગ-૧૦ (86) ၀၀၀၀၀

Loading...

Page Navigation
1 ... 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284