________________
(५) नंगमनयस्वरूपम्
[ उपजातिवृत्तम् ] सामान्यधर्म स्वविशेषधर्म,
स्वतूभयं वक्ति च नैगमोऽयम् । सामान्यधर्मो न विना विशेषं,
विशेषधर्मोऽपि न तद् विना स्यात् ॥७॥ सरलार्थ
नैगमनय का स्वरूप नंगमनय वस्तु में स्थित सामान्यधर्म (जाति) और विशेषधर्म दोनों को मानता है, क्योंकि विशेषधर्म के बिना सामान्यधर्म नहीं रहता है और न सामान्यधर्म के बिना विशेषधर्म ही रहा करता है। अतः नैगमनय वस्तु को उभयरूप स्वीकार करता है ।।५।।
संग्रहनयस्वरूपम्
[ उपजातिवृत्तम् ] नयो दितीयः किल संग्रहोऽयं,
सामान्यमेवार्च ति निविशेषम् । सामान्यधर्माद व्यतिरिक्तधमः, मिष्टया खपुष्पस्य समानमेव ॥६॥
नयविमर्शद्वात्रिंशिका-७१