________________
મનમાં રંજ સાથે. ભયને લીધે આમ કરવું પડેલું. પણ વારંવાર ઘૂંટાતો અક્ષર જેમ એકવાર ખરેખર સાચો લખાઇ જાય છે તેમ આમનો પ્રયત એકવાર ફળી ગયો ને એ પોતાનાં ધ્યેયરૂપ સાધુત્વને આંગણે આવી ઊભો.
સાધુ બન્યા પછી તો એમણે હરણફાળ ભરી. નવા જન્મેલા બાળકની જેમ પોતાના નવી જિંદગીના સંસ્કારો ઝીલવામાં એમણે ભારે તત્પરતા દાખવી. ને જોત જોતામાં તો ભણતરના, વિનયના, સેવા ભક્તિના, સદાચારના ને સાધુતાના સંસ્કારો એમના જીવનમાં એકતારરૂપે વણાવા લાગ્યા. સામાન્ય રીતે જોઇએ તો સંસ્કાર સ્વીકારની આ પ્રક્રિયા જીવનના અંત સુધી ચાલે છે, ને માનવી નિત નવા સંસ્કારોને ઝીલતો જ રહેતો હોય છે, પણ જે સંસ્કારોનાં જેટલાં પ્રમાણથી જીવન, જીવન કહી શકાય તેવું બને, અથવા જીવનમાં વિશિષ્ટતા આવે, તેવાં સંસ્કારોના ઘડતરની એમની પ્રક્રિયા બાર વરસ ચાલી, એમની એ પ્રક્રિયાની સફળતાએ ગુરુજનોને આકર્ષ્યા અને બાર વરસના ટૂંકામાં ટૂંકા કહી શકાય એવા ગાળામાં એમના સંસ્કાર ઘડતરે એમને આચાર્યપદ સુધી પહોંચાડ્યા. ને ત્યારે લોકોને પ્રતીતિ થઇ કે જીવનનો અનાહત સાદ જેને સંભળાય છે તેનું ચરિત કેવું વિશિષ્ટ હોય છે.
એમની સાધુતાની ને સમતાની સાધનાનો વિકાસ કાંઇક આવો છે :
એમને ગુસ્સે થતાં ઘણાએ જોયા હશે પણ એ ગુસ્સા પાછળ સ્વાર્થ, કદાગ્રહ, દ્વેષ, તિરસ્કાર કે કોઇનું અહિત ક૨વાની વૃત્તિ હોય એવું કોઇ નહિ કહી શકે. એમનો ગુસ્સો પણ કલ્યાણકર હતો. કેમ કે એની ભૂમિકામાં કોઇનું હિત કરી છૂટવાની વૃત્તિ રહેતી ને સિધ્ધાન્ત પાલનની ચુસ્તતા રહેતી. અને પરહિતચિંતા તેમજ સ્વીકૃત સિદ્ધાન્તમાં દૃઢતા એ જ તો સાચી સાધનાનાં સ્વરૂપો છે.
અભિમાન એમનામાં હતું, પણ એ ‘અહં' કોટિનું નહિ પોતાની જાતને એમણે કાયમ પામર અને અકિંચિત્-અકિંચન લેખી છે. એમને અભિમાન એક જ વાતનું હતું અને તે પોતાના દેવ, ગુરુ અને ધર્મ સિદ્ધાંતોનું. આ બાબતોનું અભિમાન હોય-હોવું જ જોઇએ એ સહજ હતું. કેમ કે એ ત્રિપુટી તો એમની જીવન-સાધનાના પ્રમુખ કેન્દ્ર સમી હતી. એ અભિમાનને તો અભિમાન નહિ, પણ ગૌરવ કહેવું ઘટે.
સરળતા અને નિરીહતા, આ બે એમની સાધનાની પરમ ઉપલબ્ધિઓ હતી, કોઇ જાતનો આડંબર કે દેખાવ એમને ન ગમતો. એને એ દંભ માનતા. નિખાલસ વર્તન, નિખાલસ વાત ને નિખાલસ વિચાર, આ એમને સહજસિધ્ધ હતા અને નિઃસ્પૃહતા તો એટલી કે હું કહું છું
૪૫
