________________
- કોનો ગ્રંથ છે એ ? તો દિગંબરનો ગ્રંથ છે. અને કોણે બનાવ્યો ? તો વિદ્યાનંદ સ્વામી મહારાજે બનાવ્યો છે. એ મહાન ગ્રંથ છે. એના આઠ હજાર શ્લોક છે. એની ઉપર હું વિવરણ કરું છું.
એ વિવરણ કેટલા શ્લોકોનું કરશો ?
તો આઠ હજાર શ્લોકપ્રમાણવાળું વિવરણ હું બનાવું છું. પછી કહે છે કે :
સિતામ્બરશિરોમિિવવિત્રા ચિન્તામણિ વિંથાયદ્ઘતિ વ્યંતામિદ સમાનતન્ત્ર યે) अनर्गलसमुच्छ हलद्बहलवर्णतर्कोंदकછુટારિયમુત્સવં વિતત્તુતે વિશ્વને ૫
- સિતાંબરોમાં શિરોમણિ એવો હું, તેઓ કોઇ ઠેકાણે આવું - પોતાનું અભિમાન બતાવે એવું – બોલ્યા નથી. પણ અહીં બોલ્યા છે. એ અભિમાન નહોતું. પણ તેઓ સમજીને બોલ્યા છે.
-
સિતાંબરોમાં શિરોમણિ એવો હું છું, અને જેણે ચિંતામણિ નામનો જે મહાન ગ્રંથ છે – નૈયાયિકનો, ગંગેશ ઉપાધ્યાયે બનાવેલે, એ જેણે કંઠસ્થ કરી નાખ્યો છે, આવું જેને જ્ઞાન છે, એ (યશોવિજય) આ સમાનતંત્ર નય ઉપર વિવરણ કરે છે.
સમાનતંત્ર સિદ્ધાંત, પરતંત્ર સિદ્ધાંત, અલ્યુપગમ સિદ્ધાંત અને અધિગમ (સ્વતંત્ર) સિદ્ધાંત, આ ચાર પ્રકારના સિદ્ધાંતો છે. એનું સ્વરૂપે ય જાણવું જોઇએ.
-
આપણે તો સૂત્ર જાણવા નથી, ને અર્થ પણ જાણવા નથી. ઉત્સર્ગ કોને કહેવાય ? અપવાદ કોને કહેવાય ? ઉત્સર્ગ – ઉત્સર્ગ કોને કહેવાય ? અપવાદ – અપવાદ કોને કહેવાય ? ઉત્સર્ગ અપવાદ કોને કહેવાય ? ને અપવાદ ઉત્સર્ગ કોને કહેવાય ? આવા છએ પ્રકારના સૂત્ર શાસ્ત્રમાં કીધાં છે. આપણને તો એ જાણવાની પણ શકિત નથી, ને વિચારવાની ય શક્તિ નથી. કહેવાનું એ છે કે આ દિગંબરનો જે - સમાનતંત્ર સિદ્ધાંત છે, એમાં રુન્મતાં વિદ્યાય રુચિ લાવીને હું આ વિવરણ ગ્રંથ બનાવું છું. કેમકે મારે તો એક જ કામ છેઃ
૭૫
