________________
જે મર્યાદા છે તે સમજી લેવી જોઈએ. અને ધર્મક્ષેત્રે કાંઈ પણ અંતિમ સત્ય હોય તો તે એ જ છે કે જે સક્રિયાથી રાગ-દ્વેષ ઓછા થાય એ જ ખરી સક્રિયા છે; તેને દેશાતીત અને કાલાતીત ગણવી જોઇએ. તેને કોઈ દેશ કે કોઈ કાળ બાધક નથી; કદાચ દેશ-કાળ સાધક થાય તો થાય; પણ પારમાર્થિક સર્જિયા હોય તો દેશ-કાળ બાધક તો બની શકતા જ નથી એ નક્કી વાત છે. આ સત્ય તેઓના સંયમજીવનમાં સાકાર થયેલું જોવા મળતું હતું અને એ એમની જીવનસ્પર્શી બહુશ્રુતતાની કીર્તિગાથા બની રહે એવું હતું. અનેક પાસાંઓથી ભરપૂર જીવતા
- શ્રી હઠીચંદ જીવનલાલ દોશી ૧૯૭૪નું વર્ષ, અમદાવાદ, પ્રકાશ હાઇસ્કૂલનો મધ્યસ્થ ખંડ; જુદા જુદા વક્તાઓ એક આચાર્યની ૭૭મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે, ગુણાનુવાદ કરી રહ્યા છે. વક્તાઓ જૈન કોમના જ ન હતા, પણ જૈનતર પણ હતા અને તે પણ સમર્થ વિચારક, શિષ્ટાચારને ન ગાંઠે તેવા પ્રિન્સિપાલ યશવંત શુકલ જેવા પણ હતા, મધ્યસ્થ ખંડ આબાલવૃદ્ધોથી ભરચક ભરાઈ ગયો હતો, એ ગુણાનુવાદ બીજા કોઈના નહિ પણ સ્વ. પૂજ્ય શ્રી વિજયનંદનસૂરીશ્વરજીના હતા. આ દશ્ય વિરલ અને અવિસ્મરણીય હતું. પણ કોને અમંગળ કલ્પના આવે કે આ લાહવો આપણા માટે છેલ્લો છે !
મને પૂ. શ્રી વિજયનંદનસૂરીશ્વરજીનો પરિચય ૧૯૨૯ની સાલથી થવા માંડ્યો. તેમના મગુરુ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી પોતાની માતૃભૂમિ-મહુવામાં ચોમાસુ હતા. મારી જન્મભૂમિ પણ મહુવામાં હું કોલેજનું વેકેશન ગાળવા મહુવામાં હતો. પૂ. શ્રી નેમિસૂરિજી જોડે સંસારી સંબંધને લીધે તેમના શિષ્યસમુદાય સાથે સહજ રીતે આત્મીયતા અનુભવી શક્તો. તે ઉપરાંત ૧૯૩૨થી ૬૮ સુધી મારી કર્મભૂમિ અમદાવાદ રહી. પાંજરાપોળ ઉપાશ્રયથી મારું રહેઠાણ, ઝવેરીવાડ, પટણીની ખડકી, દૂર ન હતું. તેથી તેમની કૃપા, આશીર્વાદ, વિદ્વત્તાનો લાભ મેળવવાની અનેક તકો મળ્યા જ કરતી.
પૂજ્ય શ્રી નેમિસૂરિજી સૂંઠને ગાંગડે ગાંધી થનારને આચાર્યપદવી આપે તેવા ન હતા; એટલું જ નહિ પણ પોતે સમર્થ વિદ્વાન આચાર્ય હોવાથી, તેમની કસોટી જેવી તેવી ન હોય. આ હકીક્ત, પૂજ્ય શ્રીનંદનસૂરિજીની વિદ્વત્તા ઉપર મહોર મારવા પૂરતી છે; તેમના તે વખતના વ્યાખ્યાનો સાંભળનારાઓને તે બાબતની પ્રતીતિ અનાયાસે થઈ જતી. તેમણે ખંભાતમાં “નંદિસૂત્ર' ઉપર આપેલાં વ્યાખ્યાન પૂરવાર કરે છે કે એ વિદ્વત્તાનો પ્રવાહ દેહના
૬૧
