________________
અંત સુધી પહેલાંની જેવો જ વહેતો રહ્યો હતો.
મહાવીરે તથા બુદ્ધે પોતાને લાધેલું આત્મજ્ઞાન સર્વ કોઇને સુલભ બને અને જલદી પચે તે માટે શિષ્ટ સમાજની સંસ્કૃત ભાષાને બદલે લોકોની બોલીમાં તે વિષે ઉપદેશ આપ્યો. આજના યુગમાં પરંપરાગત ભાષા, કથા, દાખલા ધારી અસર નથી ઉપજાવી શક્તા. એટલે વિજ્ઞાનની ભાષામાં મહાવીરના આત્મજ્ઞાનની વિશિષ્ટતા વારંવાર સમજાવવામાં આવે તો સમાજ ઉપર વધારે અસર કરી શકે એમ હોવાથી એમ કરવાની ખાસ જરૂર છે. મતલબ કે, આજે જ્યારે વિજ્ઞાનના વિકાસને લીધે world culture-જગતસંસ્કૃતિ-જેવું કંઇક બંધાવા માંડ્યું છે ત્યારે તો આની ખાસ અને તાતી જરૂર છે.
અલબત્ત, આમ કરી શકવા માટે વિજ્ઞાનના પૂર્વગ્રહ વિના કરેલ તલસ્પર્શી અભ્યાસની અપેક્ષા રહે છે, અને મહાવીરના કથન અને વિજ્ઞાને મેળવેલા જ્ઞાનનું પર્યાયપણું સમજાવી શકવા માટે અંગ્રેજી ભાષા ઉપરનું પ્રભુત્વ પણ હોવું જોઇએ. પ્રથમ વાત તો એ છે કે, વિજ્ઞાનનું જ્ઞાન મેળવવું જ રહ્યું અને તેના ઢાંચામાં આત્મજ્ઞાન રેડીને પ્રજા-ખાસ કરીને ઊગતી પ્રજાને-આપવું જોઇએ, તેવું સ્વીકારવા આપણે તૈયાર છીએ ? ઊગતી પ્રજાની અવગણના કરીશું તો જૈનધર્મ અને સંસ્કૃતિને, તેની તાજગી અને વેધકતા સહિત, ટકાવી રાખવાં અશક્ય નહિ તો અઘરાં થઇ પડશે. આજે આપણા ઘણા સાધુઓ અને આચાર્યોના જ્ઞાનના સીમાડા ઠીકઠીક વિસ્તરેલા દેખાય છે, એટલે ઉપલો વિચાર આવે છે. ધારે તો આજના બધા નહિ તો કેટલાક સાધુઓ અને આચાર્યો આ કામ સહેલાઇથી કરી શકે તેવા છે.
મેં પૂ. શ્રી નંદનસૂરિજીને મારા પચાસ વર્ષના નિકટના સંબંધને લીધે અનેક રૂપે-શિષ્ય તથા ગુરુરૂપે, વ્યાખ્યાતા, સમાજના નેતા વગેરે રૂપે-જોયા છે. શિષ્ય તરીકે શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલાં બધાં ગુણો તેમણે જીવનમાં ઉતારેલા. ગુરુને સવારમાં નોકારસીના પચ્ચક્ખાણ છોડાવે, માંદા પડ્યા હોય ત્યારે પોતાનો દીકરો પણ ન કરે તેવી સેવા કરે, એવાં દૃશ્યો મારી આંખ સમક્ષ આજે પણ તરે છે. ‘ઉદય-નંદન’ એમ ગુરુમુખેથી શબ્દો નીકળે અને બંને એક જ ક્ષણે તેમની આજ્ઞાની રાહ જોતાં ઊભા રહી ગયા હોય એવાં પ્રેરણા પામવા જેવાં દૃશ્યો મેં જોયાં છે. આ દશ્યો સવારમાં પણ જોવાય અને રાત્રીના કોઇ પણ સમયે પણ જોવાય. હું ઘણી વાર તેમની પાસે રાત્રે સૂતો તેથી ઉપર પ્રમાણે લખું છે.
ઉદય-નંદન બંને ગુરુના (પર્યાયરૂપ) જેવા થઇ ગયા હતા. દા.ત. ગાંધીજી અને મહાદેવ દેસાઇની સહી ન હોય તો લખાણ કોનું છે તે કહેવું મુશ્કેલ પડે તેવી રીતે ગુરુ જે કહે તે જ
દર
