________________
(६६१) मुंकली--मुकली. संस्कृत 'मुञ्च्' वरून अनुस्वार आला.
सत्रावि--सतरावी. चंद्राच्या कळा सोळा आहेत. यांहून निराळी हो सतरावी कला योगमार्गांतली एक संज्ञा आहे. योगशास्त्राची कल्पना आहे कों नासाम्ल व दृष्टीच्यावर एक अमृताने भरलेली नाडी आहे. कुंडलिनी जागृत होऊन तिने शरीरांतले सारे दोष जाळून टाकले व प्रबुद्ध होऊन ती ब्रह्मांडों जाऊं लागली ह्मणजे तिच्या धक्क्याने ही ऊर्ध्वमुख नाडी अधोमुख होते व तिच्यांतून अमृत स्रवू लागते. ज्ञानेश्वरांनी इलाच 'चंद्रामृताचे तळे' ह्मटले आहे.
श्रवलि---स्रवलि, स्रवू लागली.
ग्रंथित्रय--इडा, पिंगला व सुषुम्ना यांच्या गांठी.
नोबले-बोलत नाही. न बोले याचे रूप. जुन्या मराठीत निषेधार्थी धातु करावयाची ही तन्हा दिसते. 'न' हा निषेधार्थी शब्द घेऊन त्या पुढील धातूच्या आद्याक्षराचा स्वर 'न'स लावावयाचा व तें आद्याक्षर अकारांत ठेवावयाचे असा नियम दिसतो. न बोलणे, याचे नोबलणे, न देखणे, याचे नेदखणे, न घेणे चें नेघणे इत्यादि उदाहरणे ध्यानात ठेवण्यासारखी आहेत.
पाहिले—येथें तीनच अक्षराचा एक चरण आहे. ज्ञानेश्वरांनी ओंवीच्या प्रथम तीन चरणांत पांच अक्षरांहून कमी अक्षरें कधीच वापरली नाहीत, पण चांगदेवाने त्र्यक्षरी चरणही क्वचित् वापरला आहे.
(६६७) आनानी-अन्यान्यीं, निरनिराळ्या. अन्य – अन्न होऊन आनं झालें आहे.
(६६८) पांति-पंक्ति, ओळ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
