Mahavagga Tika

Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri

Page 325

३००
( ९.३८५-३८५)
गहेत्वा “अट्ठारससु भासासु कतरभासाय धम्मं कथेमी" ति परिसं पवारेसि । अभयत्थेरोति दत्ताभयत्थेरमाह ।
दीघनिकाये महावग्गटीका
धम्मानं, धम्मेसु वा विचयो धम्मविचयो, सो एव सम्बोज्झङ्गी, तस्स धम्मविचयसम्बोज्झङ्गस्स । “कुसलाकुसला धम्मा" तिआदीसु यं वत्तब्बं तं हेट्ठा वुत्तनयमेव । तत्थ योनिसोमनसिकारबहुलीकारोति कुसलादीनं तंतंसभावसरसलक्खणआदिकस्स याथावतो अवबुज्झनवसेन उप्पन्नो आणसम्पयुत्तचित्तुप्पादो । सो हि अविपरीतमनसिकारताय “योनिसोमनसिकारो "ति वुत्तो, तदाभोगताय आवज्जनापि तग्गतिका एव, तस्स अभिहं पवत्तनं बहुलीकारो। भिय्योभावायाति पुनप्पुनं भावाय । वेपुल्लायाति विपुलभावाय । पारिपूरियाति परिब्रूहनाय ।
66
परिपुच्छकतात परियोगाहेत्वा पुच्छकभावो । आचरिये पयिरुपासित्वा पञ्चपि निकाये सह अट्ठकथाय परियोगाहेत्वा यं यं तत्थ गण्ठिट्ठानभूतं तं तं “इदं भन्ते कथं, इमस्स को अत्थो "ति खन्धायतनादिअत्थं पुच्छन्तस्स धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो उप्पज्जति । तेनाह “ खन्धधातु... पे०... बहुलता "ति । वत्थूनं विसदभावकरणन्ति एत्थ चित्तचेतसिकानं पवत्तिट्ठानभावतो सरीरं, तप्पटिबद्धानि चीवरानि च "वत्थूनी" ति अधिप्पेतानि तानि यथा चित्तस्स सुखावहानि होन्ति, तथा करणं ते विसदभावकरणं । तेन वुत्तं 'अज्झत्तिकबाहिरान "न्तिआदि । उस्सन्नदोसन्ति वातादिउस्सन्नदोसं । सेदमलमक्खितन्ति सेदेन चेव जल्लिकासङ्घातेन सरीरमलेन च मक्खितं । च सद्देन अञ्ञम्पि सरीरस्स, चित्तस्स च पीळावहं सङ्गण्हाति । सेनासनं वाति वा - सद्देन पत्तादीनं सङ्ग्रहो दट्ठब्बो । अविसदे सति, विसयभूते वा । कथं भावनमनुयुत्तस्स तानि विसयो ? अन्तरन्तरा पवत्तनकचित्तुप्पादवसेनेवं वृत्तं । ते हि चित्तुप्पादा चित्तेकग्गताय अपरिसुद्धभावाय संवत्तन्ति । चित्तचेतसिकेसु निस्सयादिपच्चयभूतेसु । ञाणम्पीति पि- सद्दो सम्पिण्डनत्थो, तेन न केवलं तं वत्थुयेव, अथ खो तस्मिं अपरिसुद्धे आणम्पि अपरिसुद्धं होतीति निस्सयापरिसुद्धिया तंनिस्सितापरिसुद्धि विय विसयस्स अपरिसुद्धताय विसयिनो अपरिसुद्धिं दस्सेति ।
समभावकरणन्ति किच्चतो अनूनाधिकभावकरणं । सद्धेय्यवत्थुस्मिं पच्चयवसेन अधिमोक्खकिच्चस्स पटुतरभावेन, पञ्ञाय अविसदताय वीरियादीनञ्च सिथिलतादिना सद्धिन्द्रियं बलवं होति । तेनाह " इतरानि मन्दानी "ति । ततोति तस्मा सद्धिन्द्रियस्स
,
300