Mahavagga Tika

Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri

Page 343

३१८
दीघनिकाये महावग्गटीका
इधाति इमस्मिं ठाने । उग्गहादीसु वुच्चमानेसु न बुत्ता अनवसरत्ता । अधिगमे हि तस्सा सिया अवसरो ।
तंयेव हि अनवसरं दस्सेतुं “ इमस्स चा तिआदि वृत्तं । पुब्बे परिग्गहतोति कम्मट्ठानपरिग्गहतो पुब्बे । उग्गहादिवसेन सच्चानं परिग्गण्हनञ्हि परिग्गहो । तथा तानि परिग्गण्हनतो मनसिकारदळ्हताय पुब्बभागिया दुक्खपरिज्ञादयो होन्ति येवाति आह " परिग्गहतो पट्ठाय होती 'ति । अपरभागेति मग्गक्खणे । दुद्दसत्ताति अत्तनो पवत्तिक्खणवसेन पाकटानिपि पकतित्राणेन सभावरसतो दहुं असक्कुणेय्यत्ता । गम्भीरेनेव च भावनाञाणेन, तथापि मत्थकप्पत्तेन अरियमग्गत्राणेनेव याथावतो पस्सितब्बत्ता गम्भीरानि । तेनाह " लक्खणपटिवेधतो पन उभयम्पि गम्भीर "न्ति । इतन असंकिलिट्ठअसंकिलेसिकताय अच्चन्तसुखप्पत्ताय अनुप्पत्तिभवताय, अनुप्पन्नपुब्बता च पवत्तिवसेन अपाकटत्ता च परमगम्भीरत्ता, तथा परमगम्भीरञाणेनेव पस्सितब्बताय पकतिञाणेन दद्धुं न सक्कुणेय्यानीति दुद्दसानि । तेनाह " इतरेसं पना "तिआदि । किरिया, वायामो वा । तस्स महन्ततरस्स इच्छितब्बतं, दुक्करतरतञ्च उपमाहि दस्सेति “भवग्गग्गहणत्थ’”न्तिआदिना । पटिवेधक्खणेति अरियस्स मग्गस्स चतुसच्चसम्पटिवेधक्खणे । एकमेव तं त्राणन्ति दुक्खादीसु परिञ्ञादिकिच्चसाधनवसेन एकमेव तं मग्गजाणं होति ।
( ९.४०२-४०२ )
इमे तीसु ठानेसूति इमे विरमितब्बतावसेन जोति कामब्यापादविहिंसावितक्कवत्थूसु । विसुं विसुं उप्पन्नस्स तिविधअकुसलसङ्कप्पस्स। पदपच्छेदतोति एत्थ गतमग्गो " पद "न्ति वुच्चति, येन च उपायेन कारणेन कामवितक्को उप्पज्जति, सो तस्स गतमग्गोति तस्स पच्छेदो घातो पदपच्छेदो, ततो पदपच्छेदतो । अनुप्पत्तिधम्मतापादनं अनुष्पत्तिसाधनं, तस्स वसेन । मग्गकिच्चसाधनेन मग्गङ्गं पूरयमानो एकोव तिविधकिच्चसाधनो कुसलसङ्कथ्पो उप्पज्जति । तिविधाकुसलसङ्कप्पसमुच्छेदनमेव हेत्थ तिविधकिच्चसाधनं दट्ठब्बं । इमिना नयेन “ इमेसु चतूसु ठानेसू "तिआदीसुपि अथ वेदितब्बो |
मुसावादावेरमणिआदयोति एत्थ यस्मा सिक्खापदविभङ्गे (विभं० ७०३) विरतिचेतना, सब्बे सम्पयुत्तधम्मा च सिक्खापदानीति आगतानीति तत्थ पधानानं विरतिचेतनानं वसेन " विरतियोपि होन्ति चेतनायोपी 'ति (विभं० अट्ठ० ७०३) सम्मोहविनोदनियं वृत्तं तस्मा केचि " आदि - सद्देन न केवलं पिसुणवाचा वेरमणि आदीनंयेव सङ्गहो, अथ खो तादिसानं
318