Mahavagga Tika

Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri

Page 336

(९.३८९-३८९)
दुक्खसच्चनिद्देसवण्णना
३११
अपरिनिप्फन्नो येसु खन्धेसु इच्छितब्बो, ते तेनेव सद्धिं दस्सेतुं “सविकारान"न्तिआदि वुत्तं । सविकारानन्ति उप्पादसङ्खातेन विकारेन सविकारानं । जातिआदीनि हि तीणि लक्खणानि धम्मानं विकारविसेसाति । "उपसग्गमण्डितवेवचन"न्ति इमिना केवलं उपसग्गेन पदवड्डनं कतन्ति दस्सेति । अनुपविट्ठाकारेनाति अण्डकोसं, वत्थिकोसञ्च ओगाहनाकारेन । निब्बत्तिसङ्घातेनाति आयतनानं पारिपूरिसंसिद्धिसङ्खातेन ।
अथ वा जननं जातीति अपरिपुण्णायतनं जातिमाह । सञ्जातीति सम्पुण्णायतनं । सम्पुण्णा हि जाति सञ्जाति । ओक्कमनटेन ओक्कन्तीति अण्डजजलाबुजवसेन जाति । ते हि अण्डकोसं, वत्थिकोसञ्च ओक्कमन्ता पविसन्ता विय पटिसन्धिं गण्हन्ति । अभिनिब्बत्तनटेन अभिनिब्बत्तीति संसेदजओपपातिकवसेन । ते हि पाकटा एव हुत्वा निब्बत्तन्ति । अभिब्यत्ता निब्बत्ति अभिनिब्बत्ति। “जननं जाती''तिआदि आयतनवसेन, योनिवसेन च द्वीहि द्वीहि पदेहि सब्बसत्ते परियादियित्वा जातिं दस्सेतुं वुत्तं । “तेसं तेसं सत्तानं...पे०... अभिनिब्बत्ती''ति सत्तवसेन वुत्तत्ता सम्मुतिकथा। पातुभावोति एत्थ इति-सद्दो आदिअत्थो, पकारत्थो वा, तेन “आयतनानं पटिलाभो''ति इमस्स पदस्स सङ्गहो दट्ठब्बो । अयम्पि हि परमत्थकथाति । एकवोकारभवादीसूति एकचतुपञ्चवोकारभवेसु । तस्मिं खन्धानं पातुभावे सति । आयतनानं पटिलाभोति एकचतुवोकारभवेसु द्विन्नं द्विन्नं आयतनानं वसेन, सेसेसु रूपधातुयं पटिसन्धिक्खणे उप्पज्जमानानं पञ्चन्नं, कामधातुयं विकलाविकलिन्द्रियानं वसेन सत्तन्नं, नवन्नं, दसन्नं, पुनदसन्नं, एकादसन्नञ्च आयतनानं वसेन सङ्गहो दट्टब्बो। पातुभवन्तानेव, न कुतोचि आगतानि । पटिलद्धानि नाम होन्ति सत्तसन्तानस्स तस्स संविज्जमानत्ता । आयतनानं पटिलाभोति वा आयतनानं अत्तलाभो वेदितब्बो।
___३८९. सभावनिद्देसोति सरूपनिद्देसो। सरूपग्हेतं जिण्णताय, यदिदं “जरा"ति, “वयोहानीति वा । जीरणमेव जीरणता, जीरन्तस्स वा आकारो ता-सद्देन वुत्तोति आह “आकारभावनिद्देसो"ति | खण्डितदन्ता खण्डिता नाम उत्तरपदलोपेन । यस्स विकारस्स वसेन सत्तो “खण्डितो"ति वुच्चति, तं खण्डिच्चं। तथा पलितानि अस्स सन्तीति “पलितो"ति वुच्चति, तं पालिच्चं। वलित्तचताय वा वलि तचो अस्साति वलित्तचो।
फलूपचारेनाति फलवोहारेन ।
311