Kalyan Sadhan Vichar

Author(s): Nyayavijay
Publisher: Himmatlal D Patel

Page 6

સડ્યા સિવાય બીજી કોઈ ગતિ રહેતી નથી. મતલબ એ જ નીકળે છે કે સદાચરણવિહીન આસ્તિક કરતાં સદાચરણસમ્પન્ન નાસ્તિક ઘણે દરજે સારે છે.
આપણે જરા વિશેષ અવેલેકન કરીએ.
અધ્યાત્મ અર્થ આત્મહિતને અનુકૂલ આચરણ એ થાય છે. આત્મહિતને અનુકૂલ આચરણ એટલે સદાચરણું. જો કે અધ્યાત્મની ઉચ્ચ ભૂમિકાનું જીવન બહુ ગંભીર, બહુ સૂક્ષ્મ અને કલ્પનાતીત હોય છે, તથાપિ તે હદે પહોંચવા માટે અગાઉ સદાચરણની કેટલીયે સીઢીઓ પસાર કરવી પડે છે. અતએ એને માટે આત્માની ખાત્રી થવા સુધી રાહ જોવાની ન હોય. સાચું તો એ છે કે સદાચરણ દ્વારા જેમ જેમ આનર મલ ધેવાતો જાય છે તેમ તેમ આત્મશ્રદ્ધાનો પ્રકાશ પ્રકટ થાય છે અને તેમ તેમ આધ્યાત્મિક જીવન વિકસતું જાય છે. આ ઉપરથી જોઈ શકાય છે કે અધ્યાત્મજીવન આત્મવાદ પર જ જવાય છે એમ નથી, પરંતુ પરમ કલ્યાણની, પરમ સુખની ભાવના પર અથવા ઉચ્ચ નૈતિક ભાવના પર તેના ઉત્થાનને આધાર છે. અએવ મનુષ્ય ચાહે આત્મવાદી હોય કે ચાહે અનાત્મવાદી, કોઈને માટે પણ અધ્યામજીવનની ઉપયોગિતામાં કશો ફરક આવતું નથી. અનાત્મવાદીનું અધ્યાત્મજીવન “ અજાણ્યપણ (સ્વતંત્ર આમતત્વથી અજાણ હાલતમાં પણ) તેના આત્માનું હિત સાધક અવશ્ય બને છે, તેના (આત્મા) પરનાં આવરણ ખસેડવાનું કામ “અજાણ્ય” પણ તે અવશ્ય બજાવે છે, અને એ રીતે તેનું પરમાર્થ કલ્યાણ પણ સધાય છે. આમ, અધ્યાત્મજીવન, અર્થાત્ સદાચરણચર્યા એ જીવનકલ્યાણને મુખ્ય અને શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે.
પુરાતનકાલિક ભારતીય દર્શનના સાહિત્યમાં આત્મસત્તાની સિદ્ધિ પર પુષ્કળ ઊહાપોહ કરાયો છે. પ્રમાણે તથા તકથી આત્માને સાબિત કરવાનો પ્રાચીન ભારતીય દાર્શનિકાને પ્રયત્ન બહુ વિસ્તૃત અને કિંમતી છે. એ ભારતીય સંસ્કૃતિ છે કે જેના તરફથી સંસારને “આત્મા એક