________________
૨૩
આધ્યાત્મિક વિષય વૈરાગ્યપ્રધાન વિષય છે. રાગ, દ્વેષ, મેહ એ દેાષા જ સંસારનાં સર્વ દુ:ખાની જડ હાઈ આધ્યાત્મિક સાહિત્યનાં સર્જન કે સ્વાધ્યાય એ દેષાના વિદારણ માટે જ થાય છે. એ રીતે તેને મુખ્ય વિષય આત્મશાન્તિને પાઠ ભણાવવાને હેાય છે. ખરેખર જ રાગ, દ્વેષ, માહની ભીષણતાના વાસ્તવિક ખ્યાલ આપ્યા વગર આત્મ શાન્તિ પાઠ ક્રમ ભણાય ? ભાગલાંપાયની ભયંકરતા, કામની કુટિલતા, વિષયાની નશ્વરતા, શરીરની નશ્વરતા, ઇન્દ્રિયાની માદકતા અને ચિત્તની ચપલતા પર તાદશ ચિતાર ખડે કરી વાચકના હૃદ્ય પર નિહ દશાની ભાવના પેદા કરવી એ જ આધ્યાત્મિક વાડ્મયનું મુખ્ય કાર્ય છે. તટસ્થપણે વિચાર કરીએ તેા જગતના ભૌતિક પદાર્થાને નાશવાન્ બતાવવામાં અધ્યાત્મશાસ્ત્ર કઈ ગેરવાજબી કરે છે?. આપણે પેાતાની સગી આંખે વિષયાની વિષમતા નથી જોતા ? પછી ભાગલ'પટતાને ભાંડવામાં અધ્યાત્મશાસ્ત્ર શું ખાટુ કરે છે ? ક્ષણભંગુર અને સન્તાપપર્યવસાયી ભાગામાં લપટાઈ જઇ પેાતાના જીવનની દુતિ કરવી અને આત્મશાન્તિના શાશ્વત લાભને ગુમાવવે એને કાઈ પણ સુજ્ઞ ડહાપણ કહેશે ખરા? તેમાં પણુ મનુષ્યવન જેવી ઉચ્ચ સામગ્રી મળવા છતાં માણસ આત્મવિકાસનું લક્ષ્ય ભૂલી જઈ જડવાદની પૂજામાં ઢળી પડે એ કેટલી દુઃખની વાત! વનના સર્વોત્તમ આદર્શ પર પ્રકાશ નાખતુ આ સદ્વાય બસ છે કે
66
‘ પ્રાપળાત્ સર્વેમામાં 'પરિયાનો વિશિષ્ટત્તે ” ( મનુ )
અર્થાત્ સર્વ કામેાની પ્રાપ્તિ કરતાં તેને ત્યાગ ચડી જાય છે. કારણ કે ભાગામાં આત્માનું મૂર્છત છે, જ્યારે એનાથી ઉપર ઊઠવામાં આત્માને વિકાસ છે. ત્યાગ ( દુર્ભાવનાને, દુર્વાસનાના, કુટેવના, દુરાચરણના ત્યાગ)
એ આધ્યાત્મિક ચિકિત્સા છે. એનાથી આત્મામાં અનાદિ કાળથી ધર કરી બેઠેલા દારુણુ. મેહરાગેાની ચિકિત્સા થાય છે; જેમ જેમ એ ચિકિત્સા આગળ વધે છે, તેમ તેમ આત્માનું આરેાગ ખીલતુ, જાય છે, અને પરિપૂર્ણ ત્યાગથી પરિપૂર્ણ આરેાગ્ય ( સ્વાસ્થ્ય) પ્રાપ્ત થાય છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
