________________
અધ્યાત્મનો ઉપદેશ વાણીમાં કરવો જેટલો સહેલું છે તેટલો આચરવો સહેલું નથી. કેટલાક એવા ઉપદેશકુશલ હોય છે કે પિતાની ઉપદેશકળાથી શ્રોતાઓને વૈરાગ્યની રસધારમાં તરબોળ કરી શકે છે, પણ પોતાની આત્મશુષ્કતાને દૂર કરવાનું કામ તેમને બહુ અઘરું થઈ પડે છે. કહેવું સરળ છે, પણ કરવું કઠણ છે. સંન્યાસ (સંન્યાસને અર્થ અકર્મયતા નહિ, પણ સ્વાત્માના શુદ્ધીકરણમાં વધુ ને વધુ આગળ વધવા સાથે લેકકલ્યાણની વ્યાપક પ્રવૃત્તિ) એ આધ્યાત્મિક જીવનની બહુ ઉચ્ચ કક્ષા છે. પણ તે મેટામાં મોટે પુરુષાર્થસાધ્ય માર્ગ છે. એ મહાન માર્ગ પર ચાલવું એ મહાન વીર્યવાનનું કામ છે. બધાની સરખી યોગ્યતા નથી હોતી. અએવ અધિકાર વગર લાંબું પગલું ભરનાર નીચે પડે એ સ્વાભાવિક છે. ઊંચી કક્ષા ગ્રહણ કરવા માટે પિતાની યોગ્યતાનું અવલોકન કરવું અને પોતાનું યોગ્ય પરીક્ષણ કરવું જરૂરનું છે. વૈરાગ્યપ્રિય મુમુક્ષુ મનુષ્યનું મન આધ્યાત્મિક કથા તથા ભાવનામાં સારું લાગે છે, અને એમાં એ સારે રસ લે છે, છતાં સંસારનો માયામોહ તેનાથી છૂટી શકતો નથી. આ જાતનાં ઉદાહરણો આપણી નજર સામે ખડો છે. દીર્ઘકાલિક મોહરસનો નિબિડ લેપ સમજુ માણસને પણ સાધના કરવા દેતો નથી, સાધનાની ભૂમિ તરફ પગલાં માંડતાં એને વિધભૂત બને છે, એને સાધના કરતાં સ્મલિત કરે છે અને સાધનામાં આગળ ગયેલાને પણ પાડે–પછાડે છે. મા તે એ “લેપ” નિવાર્ય બનો એ કઠિનમાં કઠિન કામ છે. છતાં વ્યવહારભૂમિ પર વિચરનાર સંસારવાસી વર્ગ પણ પોતાના ગૃહસ્થાશ્રમના સુયોગ્ય પાલન સાથે આધ્યાત્મિક ભાવના ખીલવી શકે છે અને આધ્યાત્મિક જીવન જીવી શકે છે એમાં મુદ્દલ શક નથી. તેઓએ જીવનને સાચો માર્ગ ધ્યાનમાં લઇ, સંસારમાં રહેવા છતાં સંસારવ્યવહારમાં એવા લિપ્ત ન થવું જોઈએ કે મનુષ્યજીવન પામ્યાનો સાર ન નીકળે. ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને પણ તેઓ આત્મવિવેક દાખવી શકે છે અને આધ્યાત્મિક સાધના કરી શકે છે. જેમ જેમ એ સાધના ખીલે છે, તેમ તેમ મહાસક્તિ મન્દ પડતી જાય છે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
