Kalyan Sadhan Vichar

Author(s): Nyayavijay
Publisher: Himmatlal D Patel

Page 5

શક્તિને જિજ્ઞાસુ વૃત્તિએ ઉપયોગ કરવા છતાં જેની બુદ્ધિમાં એ તો ઊતરતાં નથી, તે એ ત ન માનવાને અંગે “નાસ્તિક” કહેવાય છે. આવા મનુષ્યમાં કેટલાક રૂડા નૈતિક આદર્શના પૂજક પણ હોય છે. આવા “ નાસ્તિક ” ગણાતા પણ નીતિ અને સદાચરણની ઉપાસનામાં તત્પર હોય છે. આવા મનુષ્યો, આત્મા અને ઈશ્વરને માનીને જે કરવાનું છે તે તેને વગર માન્ય કરતા હોય છે. આવા દાર્શનિક દૃષ્ટિએ નાસ્તિક કહેવાતા પણ નૈતિક દષ્ટિએ આસ્તિક હોય છે અને પોતાના જીવનનું શ્રેય સાધતા હોય છે. આ પરથી જણાય છે કે દાર્શનિક દૃષ્ટિએ જ્યાં નાસ્તિકતા હોય છે ત્યાં પણ જે સદાચરણનીતિનું યોગ્ય પાલન હોય તો તે પિતાને મંગળ પ્રકાશ પાથરે છે; અને આખરે, એ નીતિસાધના વિશેષ ઉત્કર્ષને પ્રાપ્ત થતાં, પરિણામ એ આવે છે કે એના બધા ભ્રમ ભાંગી ભુક્કા થાય છે અને એને સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે.
આ પરથી સમજાવું જોઈએ કે સદાચરણને નૈતિક આદર્શ માણસને તત્ત્વશ્રદ્ધા (પરેક્ષિતત્ત્વશ્રદ્ધા)ની ગેરહાજરીમાં પણ કલ્યાણભૂમિ પર ચડાવે છે.
આ પરથી ફલિત થાય છે કે જીવનવિધિ એ જ મુખ્ય પ્રશ્ન છે. અને એની સચ્ચાઈમાં જ સુખની સાચી ચાવી રહેલી છે. આત્મા, પરલેક કે ઈશ્વરમાં માનીને પણ જીવનશોધનની સાધના ન હોય, સદાચરણનું પાલન ન હોય તો તેવી માન્યતા માત્રથી શું કલ્યાણ સધાય ? આત્મા અને ઈશ્વરવાદના સિદ્ધાન્તની ખરી અને માટી ઉપયોગિતા જીવનની શુદ્ધિ કરવામાં છે, આત્મજીવનને વિકસિત બનાવવામાં છે, સદાચરણના માર્ગે પ્રગતિ કરવામાં છે. એ પ્રકારની જીવનક્રિયા જ્યાં વિકસ્વર હોય છે, ત્યાં તત્ત્વજ્ઞાન (Logical philosophy) સંબંધી કઈ બાબતના ભ્રમ કે સંશય જે હયાતી ધરાવતા હોય તે તે જીવનસાધનના વિષયમાં કશી બાધા નાંખવા સમર્થ થતા નથી; તે બાપડા, સદાચરણદૃષ્ટિના પુણ્ય અને પ્રખર તેજ આગળ જરા પણ માથું ઊંચકી શક્તા નથી; જીવનસાધનની વેગવતી પ્રવૃત્તિ આગળ તે બીચારાઓને પડ્યા પડ્યા