________________
૧૬
મહાનુભાવને પણ કયારેક ઘેર આપત્તિ આવે છે અથવા વિના અપરાધે ઉગ્ર રાજદંડ ભેગવવો પડે છે, પરંતુ તે વખતે તેની માનસિક શાતિમાં પુનર્જન્મને સિદ્ધાન્ત બહુ ઉપકારક થાય છે. વર્તમાન જિન્દગીની સંસ્કૃતિઓનું અનુસન્ધાન આગળ ન હોય તો મનુષ્ય હતાશ થઈ જાય; આફતના વખતમાં તેની ચારે બાજુ અલ્પકાર ફરી વળે.
‘આપણું (મનુષ્ય) જીવનમાં “અકસ્માત.” ઘટનાઓ કંઈ ઓછી નથી બનતી. એ, અકસ્માત (દૃષ્ટ કે પ્રત્યક્ષ કારણનો સંબંધ ન હોવાથી અકસ્માત) ભલે કહેવાય, પણ નિર્મલ તે કેમ હોઈ શકે ? તેની પાછળ મૂળ તો હોવું જોઈએ, અકસ્માત પણ કસ્માત ? કોનાથી–શાથી ? એની શેધને વિચાર કરતાં અદષ્ટનું (કર્મનું) અસ્તિત્વ સમજમાં ઊતરી શકે છે. “પુણ્ય-પાપ” એ કર્મ છે, જેને “અદષ્ટ” પણ કહેવામાં આવે છે. આમ કર્મ, પુનર્જન્મ અને આત્મા એ ત્રણેની ઉપપત્તિને પ્રવાહ સાથે ચાલે છે.
સંસારમાં કોઈ માણસ એમ વિચાર કરે કે –આત્મા વગેરે કંઈ નથી. જેટલા દિવસે હું આ જિન્દગીમાં મેજશેખ મારું, એટલા જ દિવસો મારા છે. આ જિન્દગીની સમાપ્તિ પછી આ દેહ પાંચ ભૂતોમાં મળી જશે અને “હું” જેવો કંઈ વ્યવહાર નહિ રહે. હું જીવદયા કરું કે જીવહિંસા કરું, સાચું બેલું કે જૂઠું બેલું, સંયમિત રહું કે ઉશૃંખલ રહું, અથવા જેમ મનમાં આવે તેમ કરું તે તેમાં હરકત જેનું શું છે ? કારણ કે મારાં કરેલ કમેને મને દંડ કે પુરસ્કાર આપનાર કેાઈ છે જ નહિ. પરંતુ આ વિચાર કે ખ્યાલ એકદમ ભ્રમપૂર્ણ છે. આ જિન્દગીમાં કોઈ અનીતિ, અનાચાર, લૂંટફાટ, મારફાડ અને ખૂનામરકી કરી ધનવાન થાય અને મૌજથી ફરે, પણ એનાં એ દુષ્કૃત્યોની જવાબદારી એના પરથી ઊડી જતી નથી. સજ્જનેની દુઃખી હાલત અને દુર્જનની સુખી હાલત પાછળ ઐહિક પરિસ્થિતિ ઉપરાંત કોઈ અદષ્ટ કારણ ન હોય અને એ હાલતને હિસાબ અહીં ને અહીં પૂરે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
