________________
સમજનાર માણસ બધા આત્માઓને પિતાના આત્મા સરખા સમજી બધાએ સાથે મળી અનુભવે છે અને તેની રાગ-દ્વેષની વાસના ઓછી થતી જાય છે. આ રીતે તેનો સમભાવ પિવાય છે અને તેનો વિશ્વપ્રેમ વિકસતો જાય છે. દેશ, જાતિ, વર્ગ કે સમ્પ્રદાયના ભેદે વચ્ચે પણ તેનું દષ્ટિયામ (સમદષ્ટિપણું) અબાધિત રહે છે. તે સમજે છે કે મર્યા પછી આગામી જન્મમાં હું ક્યાં, કઈ ભૂમિ પ, કયા વર્ગમાં, કઈ જાતિમાં, કયા સમ્પ્રદાયમાં, કયા વર્ષમાં અને કઈ સ્થિતિમાં પેદા થઇશ તેનું શું કહી શકાય ? માટે કેાઈ દેશ, જાતિ, વર્ણ કે સમ્પ્રદાયના તેમ જ ગરીબ કે ઊતરતી પંક્તિના ગણાતા માણસ સાથે અસભાવ રાખવો, મદ–અભિમાન કે દ્વેષ કરે વાજબી નથી. આમ, આમવાદના સિદ્ધાન્તથી નિષ્પન્ન થતા ઉચ્ચ દૃષ્ટિસંસ્કારના પરિણામે આત્મવાદી કે પરલોકવાદી સજજન કેાઈ પ્રાણી સાથે વિષમભાવ ન રાખતાં “પંકિત: સમનિઃ ”ના મહાન વાક્યર્થને પોતાના જીવનનું ધ્યેય બનાવે છે અને એમ કરી લોકકલ્યાણના સાધન સાથે પિતાના આત્મહિતના સાધનને વણું નાંખવાના કાર્યમાં યત્નશીલ બને છે.
અનેક તાર્કિક મનુષ્યોને ઈશ્વર અને આત્માના સમ્બન્ધમાં સદેહ રહે છે, પણ જયારે તેમના ઉપર મોટી આફત આવે છે અથવા તેઓ ભયંકર વ્યાધિના શિકાર બને છે, ત્યારે તેમને તાર્કિક જેશ બધે નરમ પડી જાય છે. તે વખતે તેમનું તર્કોચનબળ સધળું વિખાઈ જાય છે, તેમનું તર્કવેદધ્ય તેમને પોતાને નીરસ લાગવા માંડે છે અને તેમનું મન ઈશ્વરને સંભારવામાં મશગૂલ બને છે. તેઓ ઈશ્વર તરફ ઝુકે છે, તેને સ્મરે છે અને તેની આગળ પિતાની દુર્બળતા, અસહાયતા અને પાપપરાયણતા વારંવાર પ્રકટ કરી પોતાની સંપૂર્ણ દીનતા જાહેર કરે છે, , અને રોતા હૃદયે ભક્તિપૂર્ણ ભાવથી તેનું શરણું માગે છે. માણસની માનસિક કરતા ગમે તેટલી હોય, પણ દુખના વખતમાં તેમાં જરૂર ફેર પડે છે, કઠોર વિપત્તિના વખતે તેનું ઉછાંછળાપણું બધું હવા થઈ જાય છે. તેમાં વળી દારુણ રેગોથી પ્રહાર કરતી મરણની નેબત! એ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
