Kalyan Sadhan Vichar

Author(s): Nyayavijay
Publisher: Himmatlal D Patel

Page 4

દ્વારા નિપજાવાતું સુખ પણ માનસિક વિકારમાં ભળીને શાન્તિરૂપ ન રહેતાં અશાન્તિમાં પરિણમી જાય.
આ પરથી ખુલ્લું થાય છે કે સુખની પ્રાપ્તિ માટે અન્તઃકરણની નિર્મલતા અપેક્ષિત છે. ચિત્તની ઉજજવળ–પવિત્ર સ્થિતિ એ જ સુખનું ઉગમસ્થાન છે, ઉજજવળ–પવિત્ર ચિત્તભૂમિ એ જ સુખનિષ્પત્તિની ફલકૂપ ભૂમિ છે. એ માટે ચિત્તના દેષોને ખંખેરવાની જરૂર છે. ક્રોધ, મદ, બેઈમાની, માયા, તૃષ્ણ, મત્સર, ઈર્ષા, દ્વેષ એ બધા ચિત્તના દે છે. મનને એ વિકારને ધોયા વગર સુખની આશા રાખવી સર્વથા અસ્થાને છે. એ માલિત્યને જોયા વગર ઈન્દ્ર, ચન્દ્ર, નરેન્દ્ર, મહેન્દ્ર કોઈ સુખી થઈ શકતો નથી. જે પિતાની આન્તર શુદ્ધિ સાધી શકે છે તેને ભૌતિક સાધનની સગવડ કમ હોય અને એથી બહારની અગવડનાં કષ્ટોનો સામનો કરવો પડે, તે પણ તેના ચિત્તની શાન્તિ અબાધિત રહે છે. આન્તરિકશુદ્ધિધારકની વિકસિત જ્ઞાનદષ્ટિ સુખ-દુઃખને સાચે હિસાબ કરી જાણતી હેવાથી, સુખ-દુઃખના ઉદયને ખરા રસ્તાઓ જાણતી હોવાથી દુઃખના વખતે પણ તેનામાં પોતાની આત્મશાન્તિને સુરક્ષિત રાખવાનું સામર્થ્ય હોય છે. આ પરથી સાચું સુખ ક્યાં છે એ સ્પષ્ટ થાય છે. એક જ સુગમ શબ્દમાં એ વાત કહેવી હોય તે કહી શકાય કે સાચું સુખ સચ્ચરિતમાં છે. વિચાર અને આચરણની શુદ્ધિ એનું નામ સચ્ચરિત. શુદ્ધ ભાવના અને પવિત્ર વર્તન એનું નામ સચ્ચરિત. સત્ય, સંયમ, ત્યાગ, સન્તોષ, અનુકમ્પા, મૈત્રી આદિ ગુણોથી જીવનનું સંસ્કરણ એનું નામ સચ્ચરિત. આ પ્રકારનું સંસ્કારશાલી જીવન એ જ ખરી રીતે જીવન છે. સાચું ડહાપણું અને સાચું બળ એ પ્રકારનું જીવન જીવવામાં જ છે. વાસ્તવિક સુખ ને શાન્તિ એ પ્રકારના જીવનમાં જ વિલસે છે.
આત્મા, પરલેક કે ઈશ્વર એ તાના અસ્તિત્વ પર જેની આસ્થા બેસતી નથી, પ્રામાણિકપણે પરામર્શ કરવા છતાં, પિતાની વિચાર