________________
મનની સાક્ષી........... શ્રી નિર્મળ
મનોમન સાક્ષી છે.” એ કહેવત આપણે સાંભળીએ છીએ. આપણું મન નિર્મળ હેય હામાન મનપણ તેવું જ રહે છે. આ હકીકત અહિં લેખક રજૂ કરે છે.
લેખકની શૈલી વેધક તથા સરળ છે. પ્રેમ કે શ્રેષ મનની લાગણીઓ-વિચારણા કરતો હોય! પણ ખરેખર! આવા કાબેલિયત એને અવલ બે છે. બહારથી માખણ લગાડો ધરાવતા વેપારીઓની પણ પુણ્ય-પાપને નટ્ટકે કડકમાં કડક શબ્દો કહે તેની બહુ અસર તોટો કાઢવામાં તેમની કાબેલિયત કેમ અદ્રશ્ય પ્રેમ કે દ્વેષમાં રહેતી નથી, તે હકીકત આ થઈ જતી હશે ! તે એક આશ્ચર્યની વાત છે. કહી જાય છે.
ચંદન ખરીદી પિતાના ગામ આવી - એક બહુ વિચારશીલ વણીક હતું, તે પહેઓ. હવે બીજે બંધ કરવા માટે તેની એક વખત પોતાના કુટુંબ સાથે યાત્રાથે પર્ય પાસે બીજી મિલકત નહતી. સગાંવહાલાં ટન કરતાં મલયાચલ જઈ ચડ. “વાણીઓ પાસેથી પણ એક વખતની લીધેલી મિલ્કત હંમેશાં વેપારમાં કાબેલિયત ધરાવે અને ગમે પાછી નહિં પહોંચતાં ફરી મલી શકે. તેમ તે કામમાં વેપારને લગતા કાર્યને આગળને રહ્યું નહિ, તેમ ચંદનનો પાઈનય વકરો આગળજ રાખે તેમ આ ભાઈ પણ કે ઈપણ થતો ન હતો. ઠેકાણે જાય ત્યારે ત્યાંને શું માલ કયાં કયાં વાણી કરવા ગયે કાબેલિયત પણ બે પિોષાય ? તેમજ આ પ્રદેશમાં બીજા દેશોનું રીતે મૂંઝા, ચંદનને લેનાર કેઈ શેઠ શાહુકાર શું પિષાય, તેને વિચાર કરતો હતો, તેમાં કે રાજા-મહારાજા નીકળે નહિં. જેથી નફે મલયાચલની એક વસ્તુ પોતાના વેપારી આવવાની વાતતો દુર રહી પણ મોટી વ્યાજ ક્ષેત્રની સફળતા માટે પિતાના મગજમાં બરા- ખાધ લાગવા માંડી તેમજ બીજે ધંધે નહિ બર વ્યવસ્થિત જણાઈ. તે વસ્તુ બીજી કઈ થતાં ઘરખર્ચના પણ સાંસા પડવા લાગ્યા, નહિ પણ મલયાચલનું પ્રસિદ્ધ ચંદન. જેથી તેનું મન દિનપ્રતિદિન દુર્બલ થવા
મલયાચલમાં મફતના ભાવે ચંદન મળતું લાગ્યું. હતું. વાણુયાનું મન તેને ખૂબખૂબ ખરીદવા આ વણિક પ્રતિદિન રાજસભામાં જાય, માટે લલચાયું, નફાનું પ્રમાણ ઘણું દેખાતું રાજાને મોટી મોટી નીચે નમીને સલામ-વંદના હેતે ઘર વેચીને કે દેવું કરીને પણ માલ કરે, મીઠાં મીઠાં વચને બોલે, રાજાને કઈ લેવામાં વાણીયે પાછું પડતું નથી, તેમ આ જાતનો ગુન્હો-અપરાધ પણ ન કરે છતાં વાણીયાએ પણ પિતાની પાસે જે મીલકત રાજાને હંમેશાં મનમાં થયા કરે કે, વાણીહતી તે ઓછી લાગતાં આભૂાણે વેચ્યાં, યાને હું કયારે મારી નાખું. તેટલી મિલકત પણ ખરીદીમાં ઓછી જણાતાં રાજાને પ્રતિદિન વિચાર આવ્યા કરે કે સગાં-સંબંધીઓ પાસેથી જેટલી મળી બીજા કેઈ ઉપર નહીં, અરે ગુનો કરનાર તેટલી ઉછીની લઈ બની શકયું તેટલું વધારે ઉપર પણ નહીં અને આ વાણીયા ઉપર ચંદન ખરીદયું. સામે નફે દેખાતે હેય તે પહેલાં કેઈ વખત નહીં, અને હમણાં-હમણાં દેવું કરીને પણ ધંધો કી વાણી નહિ મારી માનસિક લાગણીઓમાં કેમ વિકૃતિ
