Jain_Satyaprakash 1952 11

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 7

એક કેન્દ્રસ્થ સંસ્થા
[ ૨૯ ધોરણે પ્રતિનિધિત્વ મળે, એ સમિતિમાં આપણે અવાજ કેવો રહેવા પામે ! વળી એના ખરચ બજે તે સ્ટએકટ’ માફક આપણું શિરે પડવાને જ. આ જાતની હીલચાલ અગાઉ બિહાર પ્રાંતમાં થઈ હતી અને રાજસ્થાનમાં મોજુદ છે. શ્રીકેશરિયાનાથના પ્રખ્યાત તીર્થમાં આજે આપણે કેવી હાલાકી ભોગવીએ છીએ તે ભાગ્યે જ કોઈ જેનથી અજાણ્યું હશે. . આપણે જેનેએ ગૂજરાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં પ્રર્વતતી સારી સ્થિતિથી રાચી ન જતાં મારવાડ, મેવાડ, માલવા અને બંગાળ આદિ પ્રદેશમાં દષ્ટિ ફેંકવાની અગત્ય છે. બિહારમાં આવેલ પાવાપુરી” તીર્થની વાત બાજુ પર રાખીએ તે રાજગૃહી અને અન્ય નગરીઓ આજે જીર્ણ દશામાં છે. બંગાળમાં પણ બાબુ સાહેબની જમીનદારી પર કાયદાનાં બંધન આવતાં, પહેલા જેવી સ્થિતિ રહી નથી. અજિમગંજ અને જીયાગંજ જયાં સ્ફટિકની મૂર્તિઓ, સુવર્ણની પ્રતિમાઓ અને નિલમનાં બિંબ હતાં ત્યાં આજે એ છે છતાં પહેલાના જેવા પૂજનારો રહ્યા નથી, વ્યવસ્થામાં પણ પહેલું 'ચું જાય છે. કારણ કે યુવાન અને પ્રૌઢ વર્ગ ધંધાથે કલકત્તા જેવા મોટા શહેરમાં પહોંચી ગયું છે. સંયુક્ત પ્રતિમાં આવેલા અયોધ્યા, રત્નપુરી, બનારસ કે એની નજીકની ચંદ્રપુરી, સિંહપુરી ઘણો ઘણો મહત્ત્વનો ઈતિહાસ આપણ નેત્રો સામે રજુ કરવા છતાં વસ્તી અને વૈભવ ઘટવાના કારણે એમાં પૂર્ણ કાળનાં નૂર રહ્યા નથીઅલબત્ત મુંબઈ-અમદાવાદની જીર્ણોદ્ધાર કમિટિ દ્વારા અધ્યાને જર્ણોદ્ધાર થયો છે છતાં ઘણું કરવાનું બાકી રહે છે. બનારસમાં ભલુપુર, ભદૈનીહાટે, ચંદ્રપુરી અને સિંહપુરી પાકા પાયાને જીર્ણોદ્ધાર માગે છે. આ બધી કલ્યાણકભૂમિઓ એ આપણું ધર્મની પ્રાચીનતા પુરવાર કરનારી મહામૂલી સાધને સમી છે, એ પાછળ સંગઠિત બળથી પૂરતું લક્ષ્ય પણ નહીં આપીએ તો જેમ આજે શ્રાવસ્તી અને કૌશામ્બી મિથિલા અને ભકિલપુર નામશેષ બની ગયાં તેમ અહીં પણ એ દશા આવવાની. ધ્યાને રત્નપુરીમાં એક પણ જૈન ધર નથી રહ્યું. એ હિસાબે બનારસ ડી વસ્તી ધરાવે છે. આ બધાં આપણું મહત્વનાં તીર્થસ્થાને છે. સાધનના સદંભાવે એ તરફ યાત્રાળુ વર્ગને જવાનું થતાં તેમજ એ અગે વખતેવખત ઊહાપોહ થતાં સ્થિ. તિમાં સાધારણ સુધારણુ થતી રહી છે. સ્થાનિક વહીવટદારે સાર-સંભાળ રાખે છે અને ખાસ ફરિયાદનું કારણ ન હોવા છતાં એ સર્વને એક કેન્દ્રસ્થ સંસ્થાના સંરક્ષણ હેઠળ વ્યવસ્થિતપણે મૂકવાની જરૂર છે, ઉપર દર્શાવ્યું તેમ પ્રાંતિક સરકારના કાનનો આપણા ઉપર લદાતા પૂર્વે આપણે આપણું તીર્થો-દેવાલયો અને જ્ઞાનભંડાર ભારતવર્ષના સકળ સંધનું પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતી મધ્યસ્થ સંસ્થાની માલિકી હેઠળ એ સર્વને બંધારણપૂર્વક આણી દેવાની અગત્ય છે. આજે પણ જ્યારે કઈ પ્રાંતને એ કાયદે આવે છે ત્યારે આપણું તે તે સ્થાનના વહીવટદારો સરકારમાં જણાવે છે કે તેઓ માત્ર સ્થાનિક વહીવટ કરનારા છે. બાકી તીર્થ કે દેવાલયને સાચે માલિક તે ભારતવર્ષને સકળ સંઘ છે. આ વાત સો ટકા સાચી છે કેમકે એ દરેક સ્થાનમાં ભારતની ચારે દિશામાં વસતા યાત્રિ તરફથી કંઈ ને કઈ-નાની કે મોટી-ભેટ ભક્તિરૂપે ધરવામાં આવેલી છે. પાવાપુરીના પ્રશ્ન ટાણે આ મુદ્દો ઊભું કરીને આપણે એ તીર્થને વહીવટ બીજાના હાથમાં જ અટકાવી શક્યા. પણ એથી ભાવિ ભણકારા વગુસાંભળ્યા કરવાના નથી જ, સકલ સંધ કહેવા માત્રથી કામ નહીં ચાલી શકે. સંધને બંધારણવાળી સંસ્થારૂપે સરકાર માન્ય રાખે તેવું તંત્ર ઊભું કરવા સારુ એક કેન્દ્રસ્થ સંસ્થાની ખાસ આવશ્યકતા છે. શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી દ્વારા એ કાર્ય થઈ શકે કે કેમ? અને એને કાર્ય પ્રદેશ કેવા પ્રકારને સંભવી શકે એ વિચાર હવે પછી- .. "
જ