Jain_Satyaprakash 1952 11

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 17

અંક : ૨ ]
સ્નાત્રપૂજા
[ કુ
(
* સરસશાન્તિ સુધારસસાગર 'થી આર’ભીતે · ઘરધર હવધાઈ ' સુધીની આ કૃતિ સખ્યાબધ ભષ્ય આત્માઓને કઠે રમી રહી છે. અનેક સ્થળેામાં પ્રતિદિન પ્રાતઃસમયે આ કૃતિના મધુર શબ્દો શ્રત્રયુગાચર થતા હોય છે. આ કૃતિ આટલી વ્યાપક થવામાં પ્રધાન કારણું કાઈ હોય તેા તે શ્રીવીરવિજયજી મહારાજની કવિત્વશક્તિ છે. આ કૃતિમાં પ્રથમ સાત કુસુમોંસિ કરવાની છે. તેમાં પચિ જિન ઉપરાંત ચેવીશ જિનને અતે સર્વજિતને એમ એ કુસુમાં જલિ આવે છે. પછી તે શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત સ્નાત્રપૂજા પ્રમાણે જન્મકલ્યા કનુ વર્ણન છે. શ્રીદેવચ'દ્રજી કૃત સ્નાત્રપૂન્ન તેનું વિશિષ્ટ અનુકરણુ છે એમ કહીએ તે અયથાર્થ નથી. છેલ્લે કર્તાએ પેાતાની પરપરા આપી છે તે આ પ્રમાણે—
શ્રીસિ'હસૂરીશ્વરજી 1 ૫, સત્ય વિ. ગણી
૫', 'કપૂર વિ. ગણી
૫. ક્ષમા વિ. ગણી
શ્રી સુજસ વિ. મ.
।.
શ્રી. શુભ વિ. મ.
૫. વીરવિજયજી મ.
આ સ્નાત્રપૂજા તેમણે કઈ સાલમાં રચી છે તેના ઉલ્લેખ નથી. છતાં તેમને રચના સમય ૧૯ મી સદીના ઉતરાધ છે એટલે તે દરમિયાન આ રચના થઇ છે એ સ્પષ્ટ છે. પ', શ્રીવિજયજી કૃત સ્નાત્રપૂજા:
શાસ્ત્રીય દૃષ્ટિએ કૃતિવિશિષ્ટ હોવા છતાં પ્રચારની દૃષ્ટિએ પાછળ પડી ગયેલી સ્નાત્રપૂજા. ૫. શ્રી રૂપવિજયજી મ.ની છે. વસ્તુ સમાન હોવા છતાં આ કૃતિમાં રચના— સ્વાતંત્ર્ય સારું' જળવાયુ' છે. કવિત્વ કે ભાવની અપેક્ષાએ પણ આમાં ાઈ પણ પ્રકારની ન્યૂનતા નથી. છતાં આ પ્રચિલત નથી બની તેમાં પ્રધાન કારણુ કાઈ હોય તે! તે સુકુમાર જનતાને અનુરૂપ અર્થ અને શબ્દની સુકુમારતા પૂર્વમાં જેવી છે તેવી નથી એ જ છે,
શરૂઆતમાં સાત કુસુમાંજએ છે. ત્યારબાદ પૂર્વવત્ સર્વ વર્ણન છે. પણ પૂ કરતાં અહી' કઇંક વિસ્તાર છે. શરૂમાં વીશે સ્થાનના નામે છે. શ્રેણિકની માફક કાઈ એક એ પદને આધારે એમ સ્પષ્ટ કર્યુ છે. ચ્યવન કલ્યાણુકમાં સ્વપ્નદર્શન ઉપરાંત ઈન્દ્રો આવે અને તીથ કર માતાને સ્તીને પાછા ફરે, ઉત્તમ ભાવના ભાવે ઇત્યાદિ છે.
જન્મ કલ્યાણુકમાં ગ્રહે અને પ્રકૃતિનું વન શેડુ વિસ્તારથી વળ્યુ' છે. પછી દિશાકુમારી ઉત્સવ, ઈન્દ્ર-મહાત્સવનુ વર્ણન છે. આઠ જાતિના કળશા કેવા પ્રકારે કેટલી સંખ્યામાં હાય છે, બીજા` પૂજોપકરણ પણ કેવાં હોય છે, કયા કયા સ્થળેથી જલ-ઔષધિ વગેરે લાવે છે, કેવાં ફૂલે વપરાય છે ઇત્યાદિ સર્વ વિસ્તાર છે. આ પ્રમાણે વનના વિસ્તાર હાવા છતાં આ સ્નાત્રપૂજા પૂરી સ્નાત્રપૂજા કરતાં વધુ પડતી લાંબી ન થઈ