Jain_Satyaprakash 1952 11

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 22

શ્રી. જેને સત્ય પ્રકાશ [વર્ષ : ૧૮ (૭) સાતમી ભૂમિકા ગાઢ નિદ્વાની હોય છે, જેમાં જડ જેવી સ્થિતિ થઈ જાય છે અને કર્મો માત્ર વાસનારૂપે રહેલાં હોય છે, તેથી તે સુષુપ્તિ' કહેવાય છે.
ત્રીજીથી સાતમી સુધીની પાંચ ભૂમિકાઓ સ્પષ્ટ પણે મનુષ્યનિકાયમાં અનુભવાય છે.” - શુભેછા વગેરે સાત ભૂમિકાઓ વિષે ગવાસિષ્ઠના ઉત્પત્તિ પ્રકરણ (સ. ૧૧૮)માં તેમજ એના નિર્વાણ-પ્રકરણ (સ૧૨૦)માં નિરૂપણ છે, એ ઉપરથી પં. સુખલાલજીએ નીચે મુજબ તારણ કર્યું છે –
(૧) હુ મહજ શા માટે રહું? હવે તો શાસ્ત્ર અને સજજન દ્વારા કઈક આત્માવલોકન કરીશ એવી વૈરાગ્યપૂર્વક જે ઈચ્છા તે શુભેચ્છા.”
(૨) શાસ્ત્ર અને સજજનના સંસપૂર્વક વૈરાગ્યાભ્યાસને લીધે જે સદાચારમાં પ્રવૃત્તિ થવી તે “વિચારણા.'
(૩) શુભેચ્છા અને વિચારણાને લીધે જે ઈન્દ્રિયના વિષયોમાં આસક્તિ ઘટે છે તે “તનુમાનસા' કહેવાય છે, કારણ કે તેમાં સંકલ્પ ઓછા હોય છે.
(૪) (પૂર્વની) ત્રણ ભૂમિકાઓના અભ્યાસથી ચિત્ત સુદ્ધામાં ૫ણું વિરતિ થવાથી સત્ય અને શુદ્ધ એવા આત્મામાં જે સ્થિતિ થવા પામે છે તે “સવાપત્તિ. ''
(૫) પૂર્વની ચાર ભૂમિકાઓના અભ્યાસથી અને સમાધિના અસંગરૂપ પરિપાકથી એવી અવસ્થા થાય છે કે જેમાં ચિત્તની અંદર નિરતિશય આત્માનંદને ચમતકાર પુષ્ટ થયેલ હોય છે તે “અસ સક્તિ' ભૂમિકા.
(૬) (પૂર્વની) પાંચ ભૂમિકાઓને અભ્યાસથી પ્રગટ થયેલ આત્મારામ સ્થિતિને લીધે એક એવી દશા પ્રાપ્ત થાય છે કે બાહ્ય ને આવ્યંતર બધા પદાર્થોની ભાવના ઠ્ઠી જાય છે. દેહયાત્રા ફક્ત બીજાના પ્રયત્નને લઈને ચાલે છે તે પદાર્થોભાવની ભૂમિકા. ... (૭) (પૂર્વની) છ ભૂમિકાઓને અભ્યાસને લીધે ભેદભાવનું ભાન બિલકુલ શમી જવાથી જે એક માત્ર સ્વભાવની પ્રાપ્ત થાય છે તે “તુર્યગા
આ સાતમી તુયગાવસ્થા જીવન્મુક્તમાં હોય છે. વિદેહ-મુક્તન : વિષય ત્યાર બાદની તુર્યાતીત અવસ્થા છે.”
સાત અજ્ઞાનમય ભૂમિકામાં અજ્ઞાનનું જોર વિશેષ છે, એથી એ અવિકાસ-કાળમાં ગણાય, જ્યારે સાત જ્ઞાનમય ભૂમિકાઓમાં, જ્ઞાનનું બળ ક્રમે ક્રમે વધતું જાય છે એથી એ વિકાસ-કાળમાં ગણુ છે.
- સાતમી જ્ઞાનમય ભૂમિકામાં જ્ઞાન પૂરેપૂરું ખીલે છે. એથી એના પછીની અવસ્થા તે મોક્ષ-કાળ છે,
આકૃતિ
–ઉપશમ-શ્રેણિ અને લપક-શ્રેણિનું સત્વરે અને સુગમ રીતે સંતુલન થઇ
શકે તે માટે ઉપસંહાર તરીકે એ બેનું સ્વરૂપ હું નીચે મુજબની આકૃતિઓ દ્વારા આલેખું છું.