Jain_Satyaprakash 1952 11

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 15

અંક : ૨ ]
આપણાં મહાજન
ઇ
ગામને ઝાંપે આવેલા મોડલ ગામના વિશાળ તળાવમાં વિશાળ ધ્યાધમી કામેાની લાગણીને માન આપી મચ્છી પકડવાની કે બીજી જીવહિંસા કરવાની સખ્ત મના હતી. છતાં કાળી–મુસલમાન જેવી ક્રેમના લોકેા કાઇ વાર છાનામાના રાત્રે માછલાં પકડતા. મહાજનના માણસને હાથે.એ કયારેક પકડાઇ જતા ત્યારે મહાજન એમની બંધી કરતું ને મારી માગી દંડ લઇ ફરી પાપ ન કરવાનું વચન મેળવ્યા બાદ બધી છેાડી દેતુ'. ત્યાં સુધી ભાગ્યે જ કાઈ એની સાથે આપ-લેને વ્યવહાર રાખવાની હિં`મત કરી શકતુ. એક વાર કાળા માછલાં મારતાં પકડાઇ ગયા. એની બંધી થઈ. મારી માગતાં એક મણ જીવારને એના દંડ કરવામાં આવ્યેા, પણ એ અત્યંત ગરીબ હતા. ઘરમાં ખાવા નહતું. છેકરાં ભૂખે ટળવળતાં હતાં. એથી એ દંડ ભરી શકે તેમ નહોતા. એણે દંડ માફ કરવા ખૂબ કાલાવાલા કર્યો, પણ મહાજનના શેઠે મેાહનલાલ ત્રિકમે પ્રતિષ્ઠા સાચવવા અને ધાક ખેસાડવા એને દંડ માફ ન કર્યો, એ નિરાશ થઈ ઘેર ગયા. પણુ ઘેર જતાં જોયું તે મેહનલાલ શેઠે અને ત્યાં કરાંઓને ખાવા એ મળુ જીવાર મેકલી આપી હતી. સાથે દંડ ભરવાની તાકીદ પણ કરી હતી. કાળી શેઠ પાસે પાછા આવ્યા અને કૃતજ્ઞતાના ભાર નીચે બાઇ શેઠના પગે પડી ક્ષમા યાચતો રડી પડયો. આ હતી દુશ્મનના દિલને પણ સમજવાની અને જીતવાની મહાજનની વ્યવહારિક અહિંસા અને દીષ્ટિ" ડહાપણું. પરિણામ એ આવતું કે એથી મહાજનના પ્રભાવ જામતા, ચામેર એની હાક ખેાલાતી. અને છતાં દુશ્મન પણુ દુશ્મન મટી સેવક બનતા અને તેથી એનામાં રહેલા શુભ અશા ઉપર ઊઠી આવી એક'ઇક અંશે સુધરી પણ જતા.
રૂપાભાઇ કુંભારને એક વાર મહાજન સાથે કંઈક આંઢ પડેલી જેથી એ પેાતાની ઈંટા મહાજનને કાઈ પણ ભાવે આપવા તૈયાર જ નહેાતા. મહાજને બીજા પાસે અઢી રૂપિયે ઈંટા વેચાતી લીધી. લેનાર ધણીએ મહાજનની પાંજરાપોળે ઈંટા-શરત પ્રમાણે-નાખવા જણાવ્યું. રૂપાભાઇ એ વિચાર કર્યો કે જો ઇટા નાખવા માટે પણુ મહાજન પાસે જવાનું છે તે! હું જ શા માટે યશ ન ખાટુ? લેનારની સ'મતિ મેળવી પ્રથમ સોદો રદ કરાવી એણે મહાજનને સવા બે રૂષિયે ઇંટા આપી, મહાજને એક લાખ ઈંટા લઇ રૂા. ૩] ભાવ ભરી દીધા. રૂપાભાઈની ટ-કડવાશ ચાલી ગઈ અને મહાજનના ક્લિંગાથી આકર્ષાઈ જીવ્યા ત્યાં સુધી મહાજન સાથે ધર જેવે સબંધ જાળવી રહ્યો.” આવી હતી મહાજનની કામ લેવાની રીત અને દિલ જીતવાની કુશળતા. પણુ આજે તે આપણે આપણા પ્રભાવ પ્રતિષ્ઠા લાગવગ લગભગ ગૂમાવ્યાં છે. જે બુદ્ધિ, ચાતુ, કુનેહ કે વ્યવહારિક ડહાપણુ એ વૃદ્ધોએ બતાવ્યાં છે, એ આપણે આજે નથી બતાવી શકતા, જો કે દુનિયાનુ વ્યાપક જ્ઞાન, ઊંંડા વિદ્યાભ્યાસ, બહાળેા અનુભવ અને વૈજ્ઞાનિક આવડતમાં !પણે ઠીકડીક પાવરધા થયા છીએ, છતાં કામ લેવાની રીત, હૈયાસૂજ કે વ્યવહારિક ડહાપણુનું તે આપણે દેવાળુ જ કાઢયુ છે. અને એનું કારણુ વધેલા વૈભવને કારણે આવેલુ' મિથ્યાભિમાન, ધનમોહને કારણે વધેલી વણુિવૃત્તિ, કાયદાના અભ્યાસને કારણે વધેલી ખુમારી, વિકૃતિ પામેલું સ્વમાન, ખીજાને સમજવાની અનુદારતા, ઉપરાંત અસમયજ્ઞતા, વ્યવહારુ કૌશલ્યની ખામી અને તેડ કાઢવામાં નડતું મિથ્યાભિમાન વગેરે વ્યાધિમાં આપણે સપડાયા છીએ એ છે.
[ જુએ : અનુસધાન ટાઈટલ પેજ ત્રીજી...]