Jain_Satyaprakash 1952 11

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 18

૪૦ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૮ એ એની ખૂબી છે. આ કૃતિની રચના પૂજ્ય શ્રી વિજય જિનેન્દ્રસૂરિજીના રાજ્ય કરવામાં આવી છે અને ૫, સત્યવિજયજી મહારાજથી પિત થયાં ત્યાં સુધી પરંપરા જણાવવામાં આવી છે. આ સ્નાત્રપૂજાને રચનાસમય પણ ૧૯ સદીને ઉત્તરાર્ધ છે. પં. રૂપવિજ્યજી મહારાજે રચેલી પૂજાઓ વિશસ્થાનક, પીસ્તાલીશ આગમ, પંચજ્ઞાન અને પંચકલ્યાણકને રચનાકાળ ૧૮૮૩થી ૧૮૮૯ સુધીનો છે એટલે તે ગાળામાં આ સ્નાત્ર પૂજા પણ રચી હશે એમ સંભાવના કરી શકાય. શ્રીદેવપાલ કૃત સ્નાત્ર પૂજા:
અન્ય સ્નાત્ર પૂજાની જેમ આ સ્નાત્રપૂજા સર્વજિન સાધારણ નથી. આમાં પ્રથમ પાંચ કુસુમાંજલિ પછી શ્રી આદિજિન જન્માભિષેક કલશ છે અને પછી શ્રી પાર્શ્વજિનજન્માભિષેક કલશ છે.
ભાષાની દૃષ્ટિએ પ્રાકૃત શબ્દોને વિશેષ ઉપયોગ છે. કર્તાએ આ રચના કયે સમયે કરી વગેરે ખાસ ઉલ્લેખ કર્યો નથી. આ રચનાની પ્રસિદ્ધિ સ્નાત્રપૂજા તરીકે થઈ છે છતાં આનું સ્થાને સ્વતંત્ર બે કળશ તરીકે રહે એ વિશેષ સમુચિત છે.
દેવપાલની અન્ય કૃતિઓ તથા પરંપરા સમ્બન્ધી વિશેષ હકીક્ત જાણવામાં આવી નથી. શ્રી શાન્તિજિન કળશ:
સ્નાત્ર પૂજાના અંગ તરીકે શ્રી જ્ઞાનવિમલસરિ મહારાજને શ્રી શાંતિનાથ જિનકળશ પણ સારી રીતે પ્રચલિત થયેલ છે. આ કળશમાં શ્રી શાંતિજિનના વ્યવન કલ્યાણક અને જન્મ કલ્યાણકનું વર્ણન છે. સ્વપ્નને અધિકાર વિસ્તારથી અને રોચક ભાષામાં છે. દિશાકુમારીને અધિકાર “દિશિકુમરી કરે સૂઈકમ' કહીને સૂચને માત્રથી સંક્ષેપી લીધા છે. પછી ઈત અને નરપતિકૃત જન્મમહત્સવનું વર્ણન કરી કળશ સમાપ્ત કર્યો છે.
કવિત્વની છટા સાથે આ કળશ સરસ ભાવવાહી છે. આ સિવાય અન્ય કળશે પણ ઉપલબ્ધ થાય છે અને તેને ઉપયોગ વિશિષ્ટ વિધિવિધાને પ્રસંગે થાય છે. સંખ્યા પ્રમાણ
ઉપર જણાવેલ આંત્રપૂજાઓ વગેરેનું પ્રમાણ નીચે પ્રમાણે છે૧. શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત સ્નાત્રપૂજા ૬૧ ગાથા
પ્રમાણુ ૨. શ્રી વિરવીયજી કૃન
૫૦ ૩. શ્રી રૂપવિજયજી કૃત ૪. શ્રી દેવપાલ કૃત કળશે ( ૧૩
ગાથા
કુસુમાંજલિની ૫. શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ 1 શ્રી શાન્તિજિન ૨ ૨૧
શ્રી આદિનિકળશની કળશ ૪૦ ગાથા પ્રમાણુ
શ્રી પાશ્વજિનકળશની
સર્વ મળી ગાથા પ્રમાણુ. આ સ્નાત્ર પૂજા અને કળશમાં એવા વિશિષ્ટ ભા યોજાયા છે કે જેનું ચિન્તન અને મનન કરવાથી અનેક વિષે જાણવા મળે છે અને ભાલ્લ. સમાં અનેરો વધારો થાય છે. આ સર્વનું એ દષ્ટિએ વિશિષ્ટ સંપાદન થવું પણ જરૂરી છે.
ભવ્યાત્મા ભક્તિરસના વિશિષ્ટ અનુષ્ઠાનના રસિક બની ભક્તિભર નિર્ભર અન્તકરણવાળા બને એ જ અભિલાષા.
(૭૫