Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

'ક ૧૧ મા ]
કપડું ધડે! ન કહેવાય તેમ ક્રિયમાણુ તેને નિશ્ચિત ભેદ છે અર્થાત્ અને આવે તા છતાને કરવાા પ્રસંગ સમયમાં જ કા' દેખાય, ક્રિયા નિષ્ફળ જાય અને લાંબા વખત પછી કાર્યો દેખાય છે તે બની શકે નહિ. એકાંત નિશ્ચિત ભેદ માનીને જમાલી આ પ્રમાણેની દલીલે કરે છે, પણ વિચાર કરતાં તે ખરાખર નથી, કારણ કે સર્વથા અસત્ત્ને કરવાપણુ હાય તે પછી અછતું સમાન હાવાથી આકાશપુષ્પને પણ કરવાપણાના પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય છે. તેમજ સર્વથા અછતું થતું. હાય તેા માટીના પિંડથી ખરશૃંગ પશુ ખનવું જોયે, કારણ કે જેવી રીતે અછતે ડે થાય છે તેવી રીતે ખરશ્રૃંગ પ અતુ' થવામાં બાધ આવી શકતા નથી માટે કથ`ચિત્ સત્ હાય છે તે જ થાય છે. બીજી ક્રિયાની અપરિસમાપ્તિ માનવામાં આવી છે તે પણ ઠીક નથી, કારણ કે ક્રિયા એક વિષય ( કા ) સંબંધી હાય છે અને ભિન્ન વિષય સંબંધી પણ હેાય છે. તેમાંથી જો એક વિષયની ક્રિયા હૈાય તે પણ દાષ આવી શકતા નથી. કેમકે જેઓ કૃત ક્રિયમાણુ માને છે તેમના મનથી તે। તૈયાર થયલું જ કૃત કહેવાય છે માટે તેને જો કરવાનુ` માનવામાં આવે તેા તેમને ક્રિયાને અનુપરમ( અવિષમ )પણાને દોષ આવી શકે છે. પણ ક્રિય માણુ કૃત માનવાથી આ દેાષ નથી આવી શકતા કારણ કે ક્રિયાની શરૂઆતના સમયે જ કૃત માનવામાં આવ્યું છે. અને તે ક્રિયાની શરૂઆત તથા સમાપ્તિ એકજ સમયમાં થવારૂપ છે. આવી રીતે પણ્ કૃત તથા ક્રિયમાણુ અર્થાત્ ક્રિયા અને કાર્યની એકયતામાં કૃતસત્ હાવાથી સને કરવાના પ્રસંગ ટળી શકતા નથી એવા જો આગ્રહ સેવાતા હાય તે તે સમજફેર થાય છે, કારણ કે જેણે પહેલાં સત્તા પ્રાપ્ત કરી હાય-કાય વિદ્યમાન હાય અને પછી ક્રિયા કરવામાં આવે તેા જ કૃતને કરવાને પ્રસંગ આવી જાય પણ જેણે ક્રિયાના સમકાળમાં જ સત્તા પ્રાપ્ત કરી હેાય તેના માટે આ દ્વેષ આવી શકતા નથી. જો ભિન્ન વિષયની ક્રિયા માનવામાં આવે તે। ક્રિયાના અવિષમપણાના દેષ આવી શકે જ નહિં, કારણ કે પ્રત્યેક સમયમાં ભિન્ન ભિન્ન કાર્યાના કારણપણે સતત ક્રિયા ચાલુ જ રહેવાની અને ક્રિયમાણુ કૃતની સાધક છે. ક્રિયમાણુ કૃત પ્રત્યેક સમયમાં હોય છે તે પછી અંતિમ સમયમાં ઘટ કાર્યં તે પ્રથમ, આદિ સમયામાં જણાવું જોઇએ એમ જે કહેવામાં આવ્યું છે તે પણુ અની શતું નથી, કારણ કે પ્રથમ સમયમાં સિવકની શરૂઆત થાય છે એટલે તે દેખાય છે. તેવી જ રીતે દ્વિતીય-તૃતીય આદિ ક્ષણેામાં ભિન્ન ભિન્ન કાર્યોની શરૂ આત થાય છે અને તે દેખાય છે, અંતિમ સમયમાં જ ધટની ત્યાં જ ટ કા દેખાય છે. કારણને અનુસરીને કાર્ય થાય છે. કાર્ય બની શકે નહિં. સિવક—સ્થાસ–કાશ-દુશુલ આદિ કાર્યના સિવિક આદિ જ અને પણ ઘટ બની શકે નહિં, અર્થાત્ અન્યના આરંભમાં અન્યની ઉત્પત્તિ થઈ શકે નહિં. અને જે ક્રિયાની નિષ્ફળતા બતાવી છે તે પણ ઠીક નથી. કૃતયિમાણુ—વિદ્યમાનને કરવામાં આવે તે ક્રિયા નિષ્ફળ થાય પણ ક્રિયમાણુ કૃત એટલે
શરૂઆત થાય છે એટલે
ભિન્ન કારણથી ભિન્ન આરંભ થયા હોય ત્યાં
સત્કાર્ય વાદ
કૃત ન કહેવાય અને કૃત સર્વથા ભિન્ન છે. તેને આવે, ક્રિયા વિરામ
२६७
ક્રિયમાણુ ન કહેવાય. જો એક માની લેવામાં પામે નહિં, પ્રથમ