Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

૬૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ભાદ્રપદ
તેમાં કાઇ પણ નિયામક નથી. અને જો ક્રિયા હૈાય ત્યાં સુધી કાર્ય ન થાય તે ક્રિયાકાર્યની ખાધક બની અર્થાત્ ક્રિયા કાર્યાત્પત્તિમાં વિદ્યુ નાંખનારી થઇ અને તેથી કાય તે ક્રિયાની જરૂરત ન રહી, કાર્યાં સ્વત ંત્ર બન્યું. આ પ્રમાણેને જો નિયમ હાય તા પછી કાઈ પણ કાર્યો માટે ક્રિયા કરવાની આવશ્યકતા જ રહેતી નથી. ક્રિયા વગર જ કાર્ય થાય છે અને જો એમ થાય તેા પછી મુક્તિ મેળવનારને જપ-તપ-સંયમ આદિ ક્રિયા કરવાની જરૂરત રહેતી નથી. તે વગર પણ મુકિત પ્રાપ્ત થઇ શકે છે, પણ આ પ્રમાણે તે ક્રાઇને પણ ઇષ્ટ નથી તેમજ ક્રિયા વગર કાઇએ પણ મુક્તિ મેળવી હેાય તેવુ કયાંય પણ દૃષ્ટિગોચર થતું નથી. અને જો ક્રિયા કાર્યંની સાધક હાય અર્થાત્ ક્રિયા તથા કાર્ય તે નિત્ય સબંધ હાય, ક્રિયા વગર કાય થઇ શકતું જ ન હેાય તે પછી ક્રિયાના સમયમાં જ કાય' થવુ જોઈએ. ક્રિયા તથા કાર્યં ભિન્ન સમયમાં રહી શકતાં જ નથી. આ પ્રમાણે ક્રિયમાણુ એટલે વર્તમાન ક્રિયાના શુમાં થવાવાળું કાર્ય નિયમથી કૃત જ છે અને જે કૃત છે તેમાં નિયમ નથી, વિકલ્પ છે. અર્થાત્ કૃત-ક્રિયમાણુ પણ છે. એટલે કે માટીના પિડાને ચાકુ ઉપર ચઢાવીને કરવામાં આવતી ક્રિયાના સમયમાં કાંઇક થયું હેાય તે કૃત-ક્રિયમાણુ કહેવાય છે અને ચાક તથા નિંભાડામાંથી ઉતર્યાં પછી થયેલું ઘટાદિ કા. તે કૃત-કૃત કહેવાય છે પણ ક્રિયમાણ કહેવાતું નથી.
.
.
જમાલીને મિથ્યાત્વના ઉદયથી પ્રભુના ક્રિયમાણુ કૃતનું સાચું' રહસ્ય સમજાયું નહિં તેથી તેના નિષેધ કર્યાં, પણ જો નય દૃષ્ટિથી વિચાર કર્યાં હાત તે। સાચી રીતે સમજાઈ જાત કે ઋજુસૂત્ર-નિશ્ચયનયની અપેક્ષાથી ‘ ક્રિયમાણુ કૃત ’ હાઇ શકે છે. પ્રભુના ક્રિયમાણુ કૃત કહેવાનેા આશય ઋનુસૂત્ર નયની અપેક્ષાથી છે, કે જે નય નષ્ટ થયેલા ભૂત ક્ષેત્તુને અને થવાવાળા ભવિષ્યને માનતા નથી પણ વર્તમાન ક્ષણને જ માને છે. બાકી વ્યવહાર નયથી તા ક્રિયમાણુ-અકૃત 'તેા પ્રભુ નિષેધ કરતા નથી, પરંતુ કતે આશ્રયીને જ ચલમાણે લિએ ' ચાલતું હેાય તે સમયે ચાલ્યું, ઉદિરાતું હાય. તે સમયે ઉદીયુ, વેદાતું હાય તે સમયે વેન્નુ તથા નિરતું હોય તે સમયે નિયુ" ઇત્યાદિ સૂત્રેા કહ્યાં છે તે નિશ્ચયનયના મતથી જ છે. ત્યાં વ્યવહાર નયને અવકાશ નથી, માટે નિશ્ચયના મતથી તે સંથારે। પથરાતા હતા ત્યારે સાધુઓએ જમાલીના પૂવાથી પાથર્યા કહ્યો તે ઉચિત જ હેતું; કારણ કે સ ́પૂર્ણ સ’ચારે। પાથરવાની ક્રિયાની શરૂઆત તેા અંતિમ સમયમાં થાય છે, તેના પહેલાં તેા જે ક્ષણે જે આકાશપ્રદેશમાં સંથારાના અવયવા પથરાય છે તેટલા સચારા પાથર્યા કહેવાય છે. અર્થાત્ જે સમયમાં સંચારાના જે અવયવ પથરાયેા હાય તેને પાર્થી કહેવા. પ્રથમ ક્ષણુથી જ સંપૂર્ણ* સંથારા પાથરવાની ક્રિયા થતી નથી પણ સચારાના અન્ય અવયવ પાથરવાની ક્રિયા થાય છે તે પ્રત્યેક ક્ષણમાં અન્ય અવયવ પાથરવાની ક્રિયાની સાથે જ તે તે અવયવે। પથરાવાથી પાથર્યા કહી શકાય છે અને અંતિમ સમયમાં સંપૂર્ણ સંથારા પાથરવાની ક્રિયા થાય છે ત્યાં સ ંપૂર્ણ સંચાર પથરાયલેા કહેવાય છે, માટે પથરાતા હૈાય તેા સચારા પાથર્યા કહી શકાય. જમાલી એકાંત દૃષ્ટિથી વ્યવહારને માની નિશ્ચયને નિષેધ કરતાં કહે છે કે જેમ ડેા કપડું' ન કહેવાય અને