________________
વ્યવહાર–કૌશલ્ય
( ૨૬૭ )
પેાતાને ગમે તે કરવું એ જીવનનું ગુપ્ત રહસ્ય નથી;
પણ પેાતાને જે કરવુ પડે તે ગમવાના પ્રયત્ન કરવા-તે છે. ગરીબને ઘેર જન્મ થાય તે છોકરીને વાસીંદાં વાળવા પડે, પાણી ભરવું પડે, કપડાંના ઢગ લઇ પાણી આવારે ધોકા લઇ તેને ઢીખવાં પડે અને ઘરનાં નાનાં મેટાં કામ કરવાં પડે, અને ધરને એઠવાડ પણ કાઢવા જોઇએ. ગરીબ માણુસને સિપાઇગીરી કરવી પડે, ચીઠ્ઠી લઇને દોડવું પડે અને તુમાખી શેઠના ગણગણાટ સાંખવા પડે. આવી રીતે લેખકને, વેપારીને, તાકરને, શેઠને, મહેતાજીને, સને, સુતારને, કુંભારને, દેખને અનેક જાતનાં ન ગમે તેનાં કામ આવી પડે છે, જે કામ કરવાની ફરજ પડે, જે કામમાં પાતાનું કે પોતાનાંઓનું હિત હૈાય, જે જોનારને ગમે તેવું હેાય કે તેથી ઊલટું હાય; પણ આપણા સંયેગ, વખત અને પરિસ્થિતિને અંગે પાતા ઉપર આવે તે કામ કરવામાં માજ લેવી જોઈએ, કાઇ કામ સ્વતઃ ખરાબ નથી, સ્વતઃ સારું નથી. એને કરતી વખતે તેને અંગે પેાતાનું જે માનસક વલણ વર્તે તે પ્રમાણે તે સારુ' કે ખરાબ તે કામ થઈ જાય છે. આપણે એને ઢસરડા માનીએ તેા એ આપણા મગજ પર ખાજો કરે છે, આપણને એનેા ભાર લાગે છે, આપણે કચવાતે મને પરાણે સંક્રાય દિલથી કરવુ પડે છે. આમ થાય તેમાં આખી જિં'ગીની આખી મેાજ મારી જાય છે, વાત આખી બગડી જાય છે અને અંતરંગ ખેદીલ ખની જાય છે. બાકી હસતાં, મ્હાં મલકાવતાં, હરખભેર ગમે તેવાં મેટાં માટલાં ઊંચકવાં પડે, કે આખા દિવસ ધમણુ ધમાવવી પડે, હથેાડાં ટીપવાં પડે કે ગરમ ચુનાનાં તગારાં ભરવા પડે, તે તેમાં મજા છે. અને તે રીતે જે આનદ માણી શકે તેને જિંદગી રમત જેવી સહેલી થઇ જાય છે.
વાત એ છે કે આપણુને ગમે તેવી રીતે સયેાગેને આપણે વાળી શકતા નથી અને સચૈાગ વિપરીત ચતાં જેના મનમાં કલેશ થાય તે મેાજ માણી શકતા નથી. જે કરવાની ફરજ આવી પડે તેમાં હેસ પરાવવાથી, આનંદ કલ્લાલ માણવાથી, હસ્ત મ્હાંઢ તેને સત્કાર કરવાથી, વાત હળવી બની જાય છે, કામમાં જીવ લાગે છે અને મગજને થડકાવ અટકી જાય છે. આવુ' માનસ જે કરી જાણે, જે ફરજ રૂપે કરવાના કાઇ પણ કામમાં રસ લઈ શકે, રસ આણી શકે, રસમય પાતે થઇ જાય—તે જિંદગીને હ્રાણીમાણી શકે છે, તેના રસ આસ્વાદી શકે છે. આવા માણસને સર્વ સમૈગામાં લીલાલહેર વર્તે છે. એ તા એ મણુ ભારના ખેાજા સાથે ડુગરા ચઢી જાય છે અને વરસતે વરસાદે ખેતરમાં ખી નાખે છે. એના કાન પાસે ગાન ગુંજારવ કરે છે અને એના ક્રાસના પ્રત્યેક ખેચાણે દુહા લલકારાય છે. જીવન માણુવાનેા આ કાયડા છે. આપણને ગમે તે કરવું એમાં વાયડાઇ છે, જે આવી પડે તે કરવામાં મેાજ માણવી એમાં ગૌરવ છે, એમાં મહત્તા છે, એમાં રસન્નતા છે, એમાં માણસાઇ છે, એમાં અનુભવીતા છે, એમાં કુશળતા છે. મૌક્તિક
અંક ૧૧ મા |
૧૩
The secret of life is not to do what one likes, but try to like what one has to do. ( 28-9-45)
