Jain Dharm Prakash 1915 Pustak 031 Ank 05

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 4

૨૩૮
નવા પ્રકાશ.
તે વીર શાસનના અનુયાયી, આજ પ્રમાદી અપાર. મહાવીર વીર પગલે વીરન દન ચાલી, સફળ કરો અવતાર. મહાવીર
પર દયા આણી સાંકળચદ, કરજો ભવોદધિ પાર. મહાવીર
ज्ञानसार सूत्र विवरणम्.
| 30 | ધ્યાનાર છે ભાવપૂળના એગ્ય આંધકારી મુનિ-મહાશય મુખ્યપણે અપ્રમત્તભાવે વર્તતા સત્તા ધર્મ - શુકલ ધ્યાનને પ્રાપ્ત કરી શકે છે, તેથી ગ્રંથકાર પ્રસંગાગત ઉત્તમ ધ્યાનનું ફળ તેમજ તત્ સ્વરૂપ, રિથતિ, અધિકારી પ્રમુખનું યથાયોગ્ય વર્ણન કરે છે.
ध्याता ध्येयं तथा ध्यानं, त्रयं यस्यैकतां गतं ।।
मुनरनन्यचितस्य, तस्य दुःखं न विद्यते ।। १ ।। ભાવાર્થ –ધ્યાતા, ધ્યેય, અને ધ્યાન એ ત્રણે જેના એકતાને પામ્યા છે એવા એકાગ્ર ચિત્તવાળા મુનિને કંઈ પણ દુ:ખ રહેતું નથી. જેટલી એ બાબતમાં ખામી છે તેટલું જ દુઃખ શેષ રહે છે અને જેમ તે ખામી જલદી દૂર થઈ જાય છે તેમ દુ:ખનો પણ જલદી લય થઈ જાય છે અને આત્મામાં અનુપમ સુખ શાંતિ પ્રગટે છે. એમ સમજી સાવધાનપણે તે ખામી દૂર કરવાનો ખપ કરવો. ૧
ध्यातान्तरात्मा ध्येयस्तु, परमात्मा प्रकीर्तितः ॥
ध्यानं चैकाग्र्यसंवित्तिः समापत्तिस्तदेकता ॥२॥ ભાવાર્થ–બાહ્ય દષ્ટિપણું તજીને અંતર દષ્ટિથી આત્મ-નિરીક્ષણ કરનારો એવો અંતર-આત્મા (ધ્યાતા) ધ્યાન કરવાનો અધિકારી છે. અને સમસ્ત દોષ માત્રને દળી નાંખી નિર્મળ સ્ફટિક જેવું શુદ્ધ સ્વરૂપ જેમને સંપૂર્ણ પ્રગટયું છે એવા પરમાત્મા તે (પ્લેય) ધ્યાનગોચર કરવા યોગ્ય છે. આવા ધ્યેયમાં એકતાનું સંલગ્ન ભાન તે ધ્યાન અને એ ત્રણેની અભેદતા થવી-એકતા થવી તે સમાપત્તિ અથવા લય કહેવાય છે. એવી એક્તામાં હું ધ્યાતા છું અને પ્રભુજી ધ્યેય છે, એવું ભાન પણ હોતું નથી, એટલે હું પ્રભુના ધ્યાનમાં લીન થયે છું એ પણ ભેદભાવ રહેતો નથી. તેમાં તો કેવળ એકાકાર વૃત્તિજ બની રહે છે. આજ વાત દષ્ટાંત આપી શાસ્ત્રકાર પણ કરી બતાવે છે. ૨
૧. હું કઈ રિથતિમાં છું, મહારે કઈ સ્થિતિએ પહોંચવાનું છે, અને તેમાં મારી ગતિ કેટલી થાય છે એ વિગેરે બારીકીથી આમ પરીક્ષા કરવી છે.( Inttrospection )