________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વગુણુ પ્રચ્છાદન.
૧૫ રનું રાખવું જોઈએ કે લોકો તેને એવીજ રીતે ઓળખે. કમનશીબે આવી સ્થિતિ ઘણી વખત જોવામાં આવતી નથી અને તેને લઈને બહુ સુંદર સંસ્થાએને સહન કરવું પડે છે એવો અનુભવ થયો છે. પિતા ની ધનતૃષ્ણા અમુક સંસ્થા કે સંબંધને લઈને પૂરી પડે એવી ઈચ્છાવાળાઓ તે ઉઘાડા પડી જાય છે, પણ સ્કર્ષ બતાવવાની, માન મેળવવાની અને પ્રથમ પંક્તિમાં ગાવાની લાલચવાળા જલદી ઉઘાડા પડતા નથી અને પરિણામે સંસ્થાને સહન કરવું પડે છે. આ તે જાહેર કરજને અંગે વાત થઈ, પણ એ ઉપરાંત ખાનગી વ્યવહારમાં પણ પ્રમાણિક વર્તન, સત્ય વચન, યોગ્ય રીતે પ્રાપ્ત કર્યા સિવાયના દ્રવ્યપર અસપૃહા, પરદારાપર ત્યાગ બુદ્ધિ આદિ પિતાના ખાનગી વ્યવહારમાં ઓતપ્રોત જોડાઈ જવાની આવશ્યકતા છે. જેટલી બાહ્ય વર્તન વિશુદ્ધ રાખવાની જરૂર છે તેટલી જ બલકે તેથી વિશેષ જરૂર અત્યંતર વર્તન નિર્મળ રાખવાની છે. ક્રોધને ત્યાગ કરી વારંવાર મનની શાંતિ રાખવી, નિરભિમાન વૃત્તિ રાખવી, દંભને ત્યાગ કરે, કોઈ પ્રકારના કેભાંડ રચવાં નહિ, અન્યને છેતરવાનાં છટકા માંડવાં નહિ, માયા પ્રપંચનાં કારસ્થાને કરવાં નહિ, હક વગરની વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવા, તેના માલીક થવા કે તેના પર સામ્રાજ્ય જોગવવા ઈચ્છા રાખવી નહિ વિગેરે અનેક રીતે અંતરંગ વૃત્તિને વિશુદ્ધ રાખવાની બહુ જરૂર છે. ટૂંકામાં કહીએ તો બાહ્ય અને અંતરંગ વર્તન આ પ્રાણીનું એવા પ્રકારનું કરી નાખવાની જરૂર છે કે નૈસર્ગિક રીતે એના તરફ વિશ્વાસ રહે, એને જોતાં મનમાંથી વિકારદશા ઓછી થાય અને એના વિશિષ્ટ વર્તન માટે અત્યંત લાગણી ઉત્પન્ન થાય. બાહ્ય અને અત્યંતર વર્તન આવા પ્રકારનું કરવાની જરૂર આત્મદર્શનને અંગે ખાસ છે અને તેને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયાસ કરે તે ચેતનની પ્રગતિ કરવાનું પ્રબળ સાધન છે.
વર્તનની વિચારણાને વિષય અતિ મહત્વનું છે. એને પરિભાષામાં ચારિત્ર કહેવામાં આવે છે. વર્તન કરવું એ ચારિત્ર છે. જેમ જેમ વિશિષ્ટ ચારિત્ર થતું જાય, જેમ જેમ ગુણ પ્રાપ્તિ સવિશેષપણે પ્રાપ્ત થતી જાય તેમ તેમ ચેતનની પ્રગતિ થતી જાય છે, તેના સાધ્ય તરફ તેનું ગમન થતું જાય છે અને તેને વિશિષ્ટ સુખનો વિશેષ વિશેષ અનુભવ થતો જાય છે. ત્યારે આ ચારિત્રના બંધારશુને અંગે જે અતિ મહત્વની બાબતે વિદ્વાને વિચારી ગયા છે તે આપણે સમજવા પ્રયત્ન કરીએ. ચારિત્ર બંધારણને વિષય એટલે બહાળે છે કે તેને અંગે જેટલું લખવું હોય તેટલું લખી શકાય. આપણે તો તેની કેટલીક ખાસ અગત્યની બાબત પર ધ્યાન ખેંચવા અહીં પ્રયત્ન કરશું. - એક ઇંગ્લિશ વિદ્વાન ( Dr. Smiles) પોતાના પુસ્તકમાં કહે છે કે દરેક
For Private And Personal Use Only
