________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વગુણ પ્રછાદન,
૧૭
અવિનાશી સુખ પ્રાપ્ત કરવાનાં સાધનો સીધી રીતે અને સવિશેષપણે અહીં મળે છે તે છે. સ્થળ સુખમાં મજા નથી, વાસ્તવિક આનંદ નથી એ આપણે જોઈ ગયા. આત્માની જેમાં ઉન્નતિ થાય, તે તેના ખરા સ્વરૂપમાં સ્થિત થાય અને તેની સાથે જે કામે લાગેલાં છે અને જે તેને સંસારમાં પરિભ્રમણ કરાવે છે તે દૂર થાય તેવી સ્થિતિ અહીં ખાસ પ્રગટ કરવા યોગ્ય છે, તેને માટે બને તેટલો પ્રયત્ન કરવા
વ્યા છે અને તેવા પ્રયત્નમાં વાસ્તવિક કર્તવ્યતા સમાયેલી છે તે લક્ષ્યમાં લેવા ગ્ય છે. ત્યારે શુદ્ધ દશામાં ચેતનનું સ્વરૂપ શું છે અને તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે તે અહીં વિચારીએ. આ વિચારણામાં આપણને દશમા સૌજન્યને વિષય કેટલો અગત્યનો ભાગ ભજવે છે તે બરાબર લક્ષ્યમાં આવશે.
વર્તમાન સ્થિતિમાં ચેતન કેવી અવસ્થામાં વર્તે છે અને તેનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ શું છે અને તે કેમ પ્રગટ થાય તેની વિચારણા માટે બહુ ખ્યાલ કરવાની જરૂર છે. અનંત જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રમાં રમણ કરનાર ચેતન માયા મમતાને વશ પડી જઈ પિતાનું સ્વરૂપ વિસરી ગયે છે, પિતામાં અનંત ગુણો છે તે તેના ખ્યાલમાંથી ચાલ્યું ગયું છે અને તેને પરિણામે તે વિભાવમાં રમણ કરે છે. વિભાવને અંગે તે સંસાર તરફ આસક્ત રહે છે, સંસારનાં સુખ તેને મીઠાં લાગે છે, કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મદ, મત્સર આદિ વિકારોને તે વશ થાય છે, બાહ્ય અને અત્યંતર બને રીતે તે પરભાવમાં રમણ કરે છે અને તે સર્વમાં તેને મેહ મુંઝાવી નાંખે છે. મહના પ્રતાપથી તે પોતાની આસપાસ એવું ખરાબ વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરે છે કે પિતે વસ્તુત: કેવો છે તે વિચારવાનો પણ ઘણીવાર તેને અવકાશ મળતું નથી. પછી જ્યારે એકવાર સંસારદશામાં જ આસક્ત થયે એટલે સંસારનાં સાધનો ઉપર જ યોજના તે જ્યા કરે છે અને તેને મેળવવામાં ઈતિકર્તવ્યતા સમજે છે; પરંતુ આ તેનું વિભાવકૃત સ્વરૂપ છે.
આવી રીતે પરભાવરમણ કરતાં તે સ્થળ સુખનાં સાધનો યોજવામાં અને સ્થળ સુખ અનુભવવામાં આનંદ માને છે, પરંતુ વારંવાર તે પાછો પડે છે. અનેક પ્રસંગે તે જેને ગુખ માને છે તે મળે નહિ, મળેલ સંપત્તિ અથવા સંયોગેને સંબંધ દૂર થવાને પ્રસંગ આવે, ત્યારે તે પાછો ખેદ પામે છે, ગ્લાનિ પામે છે અને વધારે જોરથી સંસાર તરફ આકર્ષાય છે. દુ:ખના પ્રસંગમાં તેને
સારપર કાંઈક એ છ રાગ દેખાય છે તે એગ્ય વિચારણાને અંગે નહિ પણ ટેલ હદયના દાહને અંગે તેવી સ્થિતિ હોઈ તે મહ દશાને તેને વધારે ખરાબ આકારમાં બતાવે છે. માયા મમતા તેને સમજાવે છે કે આ પ્રસંગે તને બરાબર ધારણા પ્રમાણે સુખ ન મળ્યું તો કાંઈ ગભરાવું નહિ, ફરીવાર સાધનો યોજવાથી પાછી અનુકુળતાઓ પ્રાપ્ત થઈ જશે. આવી ખોટી સમજણને અંગે ડે
For Private And Personal Use Only
