Jain Dharm Prakash 1909 Pustak 025 Ank 02

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 3

શ્રી પાનસાર સૂત્ર વિવરણ તેમ જ્યારે આત્મામાં સ્વભાવિક પ્રકાશ અને શીતળતાને આપનારે સ્થિરતાપી સહજ દીપક પ્રગટ થયે, તો પછી કૃત્રિમ સુખશાંતિને માટે બેટા સંકલ્પ કરવા રૂપ ક્ષણિક દીપક જગાવવાની શી જરૂર? તાત્પર્ય કે આત્મામાં અચળ સ્થિરતા પ્રગટ્યાં બાદ એવી શાંતિ પસરે છે કે, પછી કૃત્રિમ સુખશાંતિ માટે કંઈ પણ પ્રયત્ન કરે પડતા જ નથી. અરે! અખંડ રાજ્યને પામીને અસાર વસ્તુને માટે કેણ યત્ન કરે ? સંકલ્પ પછી વિકલ્પની શ્રેણી જાગે છે અને એવા ખોટા સંકલ્પ વિકપોથી આત્મામાં અશુભ કર્મનું આવાગમન થાય છે, તે આવા સ્થિરતાવંતને સંભવતું નથી, કેમકે તેને એવા કૃત્રિમ સુખને માટે સંકલ્પવિકજ સંભવતા નથી, તે તેવા કારણ વિના પાપ આશ્રવ સંભવેજ કેમ? એવી રીતે સંકલ્પ વિક
થી અને પાપ આશ્રવથી સહેજે દૂર રહેવાથી સ્થિરતાયેગે આત્મા અપૂર્વ સુખ શાંતિને સાક્ષાત્ અનુભવ કરે છે–કરી શકે છે. ખરું જોતાં આત્માના સ્વભાવિક જ્ઞાનાદિક ગુણમાંજ રમણ કરવું, તેમાં જ સ્થિર થવું તેજ નિર્મળ ચારિત્ર છે, અને એવા ચારિત્રગડે જ આત્મા અપૂર્વ સમાધિ-સુખને સાક્ષાત અનુભવ કરીને તે અવિનાશી એવા મોક્ષપદને વરે છે, જ્યાં જન્મમરણની, સંગવિયેગની કે આધિ વ્યાધિ સંબંધી રંચ માત્ર ઉપાધિ નથી; એવું નિરૂપાધિક શાશ્વત મોક્ષસુખ સહજ સ્થિરતાવંતને જ પ્રાપ્ત થાય છે, એવી સહજ સ્થિરતા સતત અભ્યાસના વેગે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે, અને એ શુભ અભ્યાસ પણ સંસારિક ઉપાધિ સર્વથા અથવા અંશે ઓછી કરવાથી જ બની શકે છે. મહાતુર છએ જે સંસારિક ઉપાધિને સુખરૂપ માનેલ છે તેને જ્ઞાની વિવેકી જને કેવળ દુઃખરૂપ જાણીને તજી દે છે. જેમણે જગ
ની ક્ષણભંગુર વસ્તુઓને સારી રીતે અનુભવ લઈ તેમાં અસારતા જોઈને તેને ત્યાગ કર્યો છે, તેમને વૈરાગ્ય જ્ઞાનગર્ભિત હોવાથી તે સ્થિર ટકી રહે છે, તેવા સમર્થ પુરૂષ સંસારિક સંબંધને સર્પની કાંચળીની જેમ તજી દઈ તેને ફરી આદરતા નથી, પરંતુ જેમને વિરાગ્ય દુખગર્ભિત અથવા મેહુગર્ભિતજ હોવાથી કાચે છે, તેઓને તુચ્છ વિદ્યામાં લલચાઈ જતાં વાર લાગતી નથી. છતાં જો તેમને પણ ભાગ્યવશાત્ કઈ સસમાગમ યેગે તેનું યથાર્થ ભાન થઈ જાય છે તે તે શુદ્ધ વૈરાગ્યથી વાસિત થઈ અનુક્રમે આત્મગુણમાં સ્થિર થઈ શકે છે. તાત્પર્ય કે જેને તેને જ્યારે ત્યારે પણ પરઉપાધિને સર્વથા તજી આત્માના સહજ ગુણમાં સ્થિરતા કયે. જ કલ્યાણ છે. આત્મામાં સહજ સ્થિરતા ગુણને પ્રગટાવવાથી જ જીવનું કલ્યાણ થ. વાનું છે, એમ જાણતા છતાં જે તેને અનાદર કરીને અસ્થિરતા અથવા ચપળતાનું જ સેવન કરવામાં આવશે તે આત્માને કેટલી હાનિ થશે તેનું શાસ્ત્રકાર પિતેજ ભવ્ય જીને કંઈક ભાન કરાવે છે –