________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
પર
અંદરજ મનુષ્યેાની ઉત્પત્તિ છે. તેની બહાર મનુષ્યેાનાં જન્મ, મરણ, ગર્ભ ધારણાદિ થતાં નથી. એ અઢીદ્વીપમાં મધ્યમાં જથ્રૂ નામે દ્વીપ થાળીને આકારે છે. તેની ક્રૂરતા લવણુસમુદ્ર અલાયાને આકારે છે. તેની ફરતે ધાતકીખડ તેલેજ આકા છે. તેની ફરતો કાળે દધિ સમુદ્રતે આકૃતિએ છે.તેની ફરતા પુષ્કરવરદ્વીપ છે. તેના ખરાખર મધ્યભાગમાં વર્તુલાકારે માનુષ્યોત્તર નામના પર્વત આવેલે છે. તેની અંદરના ભાગમાંજ મનુÊાત્પત્તિ છે. બહારના ભાગમાં નથી. તેથી જ બુદ્વીપ, ધાતકીખંડ ને પુષ્કરા મળી અઢીદ્રીપમાં મનુષ્યોત્પત્તિ છે. તે અઢીદ્વીપમાં ૧૫ કર્મભૂમિ, ૩૦ અકર્મભૂમિ અને ૫૬ અતરદ્વીપ મળી ૧૦૧ ક્ષેત્રે છે. તેમાં ઉત્પન્ન થનારા ગર્ભજ મનુષ્યેામાં જે પર્યાપ્ત પુરી કરે છે તે પર્યાપ્તા કહેવાય છે અને જે પર્યાપ્ત પુરી કર્યાં અગાઉ મરણ પામે છે તે અપર્યાપ્તા કહેવાય છે. તેથી ૧૦૧ ભેદ પર્યાપ્તા ને ૧૦૧ ભેદ અપયોકા મળી ૨૦૨ ભેદ ગર્ભજ મનુષ્યના થાય છે. સ’મૂ ઈમ મનુષ્ય અપર્યાપ્ત અવસ્થામાંજ મૃત્યુ પામતા હેાવાથી તેના બે ભેદ નથી, એકજ ભેદ છે. એટલે સમૂમ અપર્યાપ્તા મનુષ્યના ઉપર પ્રમાણેના ક્ષેત્ર આશ્રયી ૧૦૧ ભેદ ભેળવતાં મનુષ્યના એકંદર ૩૦૩ ભેદ થાય છે.
અન્ન-તમે કહેલા ૧૦૧ ક્ષેત્રા કયા કયા દ્વીપમાં કેટલા કેટલા છે એ કહેા. તેમજ પ્રર્યાપ્તિ કેટલી છે તે સમજાવે, જેથી હું બરાબર ઉત્તર આપી શકું.
સુજ્ઞ—૫ ભરત, પ એરવત ને ૫ મહાવિદેહ એ ૧૫ કર્માભૂમિ છે. જેની અંદર એસી મસી ને કૃષિ અર્થાત્ શસ્ત્રપ્રયાગ, વ્યાપાર અને ખેતી વિગેરે કર્મ (ક્રિયા) પ્રવર્તે છે તે કર્મભૂમિ કહેવાય છે. પહેમવત, પ ઐરણ્યવત, પહવિ, પ રમ્યક, પ દેવકુરૂ ને પ ઉત્તરકુરૂ આ ૩૦ અકર્મભૂમિ છે. અકર્મભૂમિ એટલે જેની અંદર વ્યાપાર ખેતી વિગેરે કર્મ કરવાના નથી. માત્ર સુખજ ભેગવવાનુ હાય છે. તેને ભગભૂમિ પણ કહે છે. તેની અંદર યુગલિક મનુષ્યેાજ ઉત્પન્ન થાય છે. જ શ્રૃદ્રીપની અંદર આવેલા હેમવંત ને શિખરી પર્વતની પૂર્વ ને પશ્ચિમ તરફ બે બે દાઢા લ વણુસમુદ્રમાં નીકળેલી છે. એટલે એક દર આઠ દાઢા છે. તે દરેક દાઢા ઉપર સાત સાત દ્વીપે છે તે અંતદ્વીપે! કહેવાય છે. એકદર ૫૬ અતી ા છે. તેની અંદર પણ યુગલિક મનુષ્યેાજ ઉત્પન્ન થાય છે. ઉપર ખતાવેલ ૧૫ ક ભિમ અને ૩૦ એક ભૂમિ મળી કુલ ૪૫ ક્ષેત્રે પૈકી દરેક જાતિનું અકેક ક્ષેત્ર જમૃદ્વીપમાં હોવાથી ૯ ફોત્ર જ'બ્યૂટ્રીપમાં, દરેક જાતિના મળે ક્ષેત્ર ધાતકીખંડમાં હાવાથી ૧૮ ક્ષેત્ર ધાતકીખ’ડમાં અને તેજ પ્રમાણે એ ક્ષેત્ર પુષ્કરામાં હાવાથી ૧૮ ક્ષેત્ર પુષ્કરા માં— કુલ મળીને ૪પ ક્ષેત્રે છે. તેમાં પણ દેવકુરૂ અને ઉત્તરકુરૂ ક્ષેત્ર મહુ વિદેહ ક્ષેત્રની
For Private And Personal Use Only
